παιδείας κείμενα: Χάρολντ Πίντερ Ο ασυμβίβαστος

Δευτέρα 4 Μαρτίου 2013

Χάρολντ Πίντερ Ο ασυμβίβαστος

Αφιέρωμα	Μετάδοση θεατρικής παράστασης	Βιογραφικό	Video

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΚΟΣ ΒΙΔΑΛΗΣ
ΚΕΙΜΕΝA: ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, ΖΩΗ ΠΟΛΙΤΗ
ΗΧΗΤΙΚΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ: METAΔΟΣΗ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ - (Ένας Ασήμαντος Πόνος του Πίντερ)
ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΗΣ ΔΟΥΚΑΣ

"Δεν υπάρχει απόλυτος διαχωρισμός ανάμεσα στο πραγματικό και στο μη πραγματικό ούτε ανάμεσα στην αλήθεια και στο ψέμα. ΄Ενα πράγμα δεν είναι κατ΄ ανάγκην είτε αληθινό είτε ψεύτικο. Μπορεί να είναι ταυτόχρονα αληθινό και ψεύτικο..."

Μετάδοση θεατρικής παράστασης

Ηχητικό Ντοκουμέντο

Θεατρική παράσταση:
Ένας ασήμαντος πόνος του Χάρολντ Πίντερ

Ακούστε...

Διάρκεια: 58:38 - (6.777KB)

Χάρολντ Πίντερ ...η φωνή της συνείδηση μας

Ο θάνατος του Χάρολντ Πίντερ αφήνει τον κόσμο των γραμμάτων και του θεάτρου φτωχότερο. ΄Ηταν, φυσικά, γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια ο συγγραφέας περνούσε σημαντικές περιπέτειες με την υγεία του. Είχε, ωστόσο, μια φυσική ρώμη και μια δύναμη θέλησης τόσο έντονη που περίμενε κανείς πως θα ταν για αρκετά ακόμα χρόνια μαζί μας. Δυστυχώς, τον χάσαμε σε ηλικία 78 ετών.
Ο Χάρολντ Πίντερ γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Χάκνεϊ, μια εργατική συνοικία του Ανατολικού Λονδίνου, το οποίο εξηγεί εν μέρει το ότι σε όλη του τη ζωή, εντός και εκτός σκηνής, τάχθηκε στο πλευρό των «αδυνάμων». ΄Ηταν μοναχογιός εβραίου ράφτη πορτογαλικής καταγωγής (πραγματικό όνομα: Ντα Πίντα). Τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στις φτωχογειτονιές σημαδεύτηκαν από το συναίσθημα που ο ίδιος χαρακτήρισε «πόνο αποχωρισμού και φόβο ενός αβέβαιου μέλλοντος» κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1949 ο Πίντερ ήταν ήδη ένας αντιρρησίας συνειδήσεως όταν αρνήθηκε να καταταγεί στον στρατό. Την ίδια χρονιά ξυλοκοπήθηκε αφού επιτέθηκε στους φασίστες στο Ιστ Εντ.
Το 1948 γράφτηκε στη Βασιλική Ακαδημία Δραματικής Τέχνης, την οποία όμως εγκατέλειψε έναν χρόνο αργότερα. Φοίτησε στην Κεντρική Σχολή Λόγου και Δραματικής Τέχνης και για λίγο δούλεψε ως ηθοποιός σε διάφορους επαρχιακούς θιάσους ρεπερτορίου με το ψευδώνυμο Ντέιβιντ Μπάιρον. Την ίδια περίοδο, δηλαδή αρχές της δεκαετίας του 1950, γράφει τα πρώτα του ποιήματα, στα οποία είναι πρόδηλη η επιρροή του Ντίλαν Τόμας. Το 1968 εκδόθηκε για πρώτη φορά η ανθολογία των ποιημάτων του (έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά).
Από το πρώτο κιόλας θεατρικό του έργο, ένα μονόπρακτο με τίτλο «Το δωμάτιο», που ανέβηκε το 1957 στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, άρχισαν να διαφαίνονται οι κύριες αρετές του ξεχωριστού του τρόπου: ο κλειστός χώρος από τις ρωγμές του οποίου τελικά εισβάλλει ο κίνδυνος που μας απειλεί. ΄Ηδη από τότε έγραψαν ότι ξεκινάει μια νέα εποχή στο αγγλικό θέατρο. Σύντομα ανέβηκε το «Πάρτι γενεθλίων», το πρώτο κανονικής διάρκειας έργο του, που αρχικά αποδοκιμάστηκε από την κριτική και το κοινό (το 1958) για να φτάσει να θεωρείται σήμερα ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα της πρωτοπορίας, το οποίο παίζεται ξανά και ξανά στα θέατρα όλου του κόσμου. Με τον «Επιστάτη» (1960), ένα δράμα πάνω στην αδυναμία επικοινωνίας των ανθρώπων και μετά με τον «Γυρισμό» (1965) και την «Προδοσία» (1978), ο Πίντερ καθιερώνεται ως το κορυφαίο ταλέντο του μοντερνισμού.
Μεταξύ των θεατρικών του έργων ξεχωρίζουν τα μονόπρακτα «Νυχτερινό σχολείο», «Η συλλογή» (1961), «Ο εραστής» (1963), «Πρόσκληση για τσάι» (1965), «Το υπόγειο» (1967), τα πιο γνωστά «Παλιοί καιροί» (1971), «Μονόλογος» (1975) και «Ουδέτερη ζώνη» (θα ανεβεί σύντομα στο θέατρο Duke of Υork του Λονδίνου), η τριλογία μονοπράκτων με γενικό τίτλο «΄Αλλοι τόποι» (1982). Συνολικά έγραψε περισσότερα από τριάντα έργα.
Βαθύτατα επηρεασμένα από τον Σάμιουελ Μπέκετ, τα θεατρικά κείμενα του Πίντερ έμοιαζαν μέσα στη λιτότητά τους απλώς σαν καταγραφές προφορικού λόγου, χωρίς κανένα λογοτεχνικό φτιασίδωμα. Αυτό ήταν το μεγαλείο και η δύναμή τους: οι απολύτως αποδραματοποιημένοι διάλογοι, καθρέφτης της πιο κοινότοπης γλώσσας, μπόρεσαν να μεταδώσουν στο κοινό την ωμότητα της καθημερινότητας, τον κυνισμό του μεταπολεμικού κόσμου, και να μεταφέρουν τη φρίκη, τον σιωπηλό πόνο, τον τρόμο, το κενό που είχε νιώσει και ο ίδιος ως άνθρωπος. Διάσημοι οι υπαινιγμοί αλλά και οι παύσεις ή «σιωπές» στις προτάσεις του, που φόρτιζαν την ένταση. Μόνιμες θεματικές του τα μυστικά που μας ενώνουν και μας απομακρύνουν, οι ανομολόγητες επιθυμίες. Το έργο του συμπύκνωσε όλη την πραγματικότητα του μεταπολεμικού κόσμου και του Ψυχρού Πολέμου και είναι ταυτόχρονα ύμνος στον άνθρωπο.

"Οι άνθρωποι δεν ξεχνούν. Δεν ξεχνούν τον θάνατο των συντρόφων τους, δεν ξεχνούν τα βασανιστήρια και τους ακρωτηριασμούς, δεν ξεχνούν την αδικία, δεν ξεχνούν την καταπίεση, δεν ξεχνούν την τρομοκρατία των μεγάλων δυνάμεων. Και όχι μόνο δεν ξεχνούν. Ανταποδίδουν το χτύπημα..."

Ο Χάρολντ Πίντερ έπαιρνε θέση σε όλα τα καίρια ζητήματα της ανθρωπότητας. Είχε εξαπολύσει δριμεία κριτική κατά του βομβαρδισμού της Σερβίας από το ΝΑΤΟ και κατά της αμερικανικής και αγγλικής εισβολής στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ. Αγωνίστηκε για την υπεράσπιση της ελευθερίας του λόγου από τη θέση του αντιπροέδρου του ΡΕΝ, της Διεθνούς Ένωσης Συγγραφέων. Αρνήθηκε να χρισθεί ιππότης από τη βασίλισσα και επινοήθηκε ειδικός τίτλος (Companion of Ηonour) για χάρη του, τον οποίο του απένειμαν το 2002. Το 1979, ύστερα από μια απεργία στο Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας, είχε ψηφίσει τη Μάργκαρετ Θάτσερ, πράγμα που αργότερα χαρακτήρισε «την πιο επαίσχυντη πράξη της ζωής του». ΄Οσο εύγλωττα και αν τοποθετείτο στα δημόσια πράγματα, για τα προσωπικά του δράματα τηρούσε σιγήν ιχθύος. Δεν εκφράστηκε ποτέ για τον θάνατο της πρώτης του γυναίκας, της ηθοποιού Βίβιαν Μέρτσαντ, που έγινε αλκοολική μετά τον χωρισμό τους το 1980 (πέθανε το 1982, πολύ νέα). Ούτε για την αποξένωση από τον γιο τους. Η σιωπή του και εδώ ήταν εκφραστική. Η δεύτερη σύζυγός του, τα τελευταία 33 χρόνια, ήταν η συγγραφέας λαίδη Αντόνια Φρέιζερ.
Καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του ο Πίντερ υπήρξε ένας πολιτικός ακτιβιστής, ο οποίος πάλεψε ενεργά εναντίον της υποκρισίας, της τυραννίας και της διαφθοράς, όπου κι αν αυτή εκδηλωνόταν, ακόμα και στη δική του χώρα (νωπά στη μνήμη τα επίθετα με τα οποία «στόλισε» τον Τόνι Μπλερ). ΄Ενας πλήρης δημιουργός με όλη τη σημασία της λέξης.
΄Ηταν από τους αγαπημένους δραματουργούς των Ελλήνων σκηνοθετών και ηθοποιών αλλά και του κοινού. Αρκετά από τα έργα του έχουν γνωρίσει διαφορετικά ανεβάσματα. Ο Κάρολος Κουν πρωτοπαρουσίασε στην Ελλάδα αρκετά από τα πιο γνωστά έργα του συγγραφέα: «Ο Γυρισμός» (1964), «Ο Επιστάτης»(1965), «Πάρτι γενεθλίων» (1969), «Παλιοί καιροί» (1973), «Προδοσία» (1980), «Τοπίο» (1982). Ακολουθεί ο Αντώνης Αντύπας, ο οποίος ανέβασε τα «Αλλοι τόποι», γενικός τίτλος που στεγάζει τα «Οικογενειακές φωνές», «Μια κάποια Αλάσκα», «Σταθμός Βικτόρια» (1987), «Φεγγαρόφωτο»(1995), «Νεκρή Ζώνη» (2000), «Η επέτειός μας» (2002). Ο Μίνως Βολανάκης σκηνοθέτησε την «Επίδειξη μόδας» (1976) και τους «Νάνους» (1991), ο Λευτέρης Βιογιατζής το «Τέφρα και σκιά» (2000), ο Μιχαήλ Μαρμαρινός τη «Νύχτα»(1984), ο Νίκος Διαμαντής τη «Βουνίσια γλώσσα» (1990) και τη «Σιωπή» (1999), ο Γιάννης Κακλέας «Το πάρτι» (1987), ο Νίκος Μαστοράκης τους «Παλιούς καιρούς» (1986), ο Σταμάτης Φασουλής το «Ωραία χρόνια» (20ο),, ο Νίκος Χουρμουζιάδης το «Νυχτερινό σχολείο» (1983) και ο «Αγνωστος εχθρός», τα μονόπρακτα «Το δωμάτιο» και «΄Ενας ασήμαντος πόνος» (2006), η Νίκη Τριανταφυλλίδη το «΄Ενα για τον δρόμο», ο Κυριαζής Χαρατσάρης το «΄Ενας ασήμαντος πόνος» (1963), ο Νίκος Χατζίσκος τον «Εραστή» (1970) και ο Δημήτρης Κωνσταντινίδης «Το βουβό γκαρσόνι» (1970).
΄Επρεπε, όμως, να φτάσει ο Σεπτέμβριος του 1997 για να έρθει για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Τον προσκάλεσε η «Ελευθεροτυπία» και τον τίμησε στο πλαίσιο του 10ου Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου. Ο Νίκος Κούρκουλος, τότε διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, του άνοιξε την κεντρική σκηνή του Τσίλερ και πλήθος θεατρόφιλων έσπευσε να δει από κοντά και να ακούσει τον αγαπημένο θεατρικό συγγραφέα.
Τρία χρόνια αργότερα ο Πίντερ, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του Αντόνια Φρέιζερ, ήρθε πάλι στην Ελλάδα. Το 2000, άλλωστε, η αθηναϊκή σκηνή προσέφερε δύο σημαντικές παραστάσεις έργων του (το «Τέφρα και Σκιά» από τον Λευτερη Βογιατζή και τη «Νεκρή ζώνη» από τον Αντώνη Αντύπα). Τις παρακολούθησε και τις δύο, εκφράζοντας τον απερίφραστο θαυμασμό του.

Αφιέρωμα	Μετάδοση θεατρικής παράστασης	Βιογραφικό	Video

Μετάδοση θεατρικής παράστασης

Ηχητικό Ντοκουμέντο

Θεατρική παράσταση:
Ένας ασήμαντος πόνος του Χάρολντ Πίντερ

Ακούστε...

Διάρκεια: 58:38 - (6.777KB)

Ένας ασήμαντος πόνος
Του Χάρολντ Πίντερ
A Slight Ache (1958)
Harold Pinter

Σκηνοθεσία: Mίνος Βολονάκης
Μετάφραση: Τάκης Καλφόπουλος
Παίζουν: Βασίλης Διαμαντόπουλος, Δέσπω Διαμαντίδου
Μουσική επιμέλεια: Αλέξης Μίγκας
Τεχνική επιμέλεια: Δημήτρης Πουλόπουλος
Επιμέλεια ήχων: Δόμνα Ακαταγλίδου
Ψηφιακή επεξεργασία: Γιάννης Ψυχογιός
Επιμέλεια κειμένου: Αιμιλία Κτενά
*(Από το αρχείο της ΕΡΤ)

Ένα χαρακτηριστικό μονόπρακτο του Χάρολντ Πίντερ το «΄Eνας ασήμαντος πόνος» μεταδίδεται σήμερα από το Ως3. Ο τιμημένος με το βραβείο Nόμπελ συγγραφέας το έγραψε στην αρχή της καριέρας του, το 1958. Πρόκειται για κείμενο στο οποίο κυριαρχεί η αμφιβολία για την αλήθεια και το ψέμα, που βλέπει την καθημερινή ζωή μέσα από το μικροσκόπιο και αποκαλύπτει την παράξενη ποίηση που εμπεριέχει. Παρακολουθούμε τη διαβρωμένη ζωή ενός ζευγαριού. Οι δυο ήρωες μονολογούν μπροστά σε ένα βουβό πρόσωπο, το οποίο σπάνια αντιδρά στο λόγο τους. Ο διάλογος μοιάζει να γεφυρώνει μια συνομιλία, στην ουσία όμως αποκαλύπτει την ανυπαρξία της.
Είναι το πρώτο κείμενο του Πίντερ που παίχτηκε στη Θεσσαλονίκη, από τον Κυριαζή Χαρατσάρη με το Ελεύθερο Θέατρο Θεσσαλονίκης, το 1962 και το 1963. Ο «Ασήμαντος πόνος» ανέβηκε ξανά το 1976 σε σκηνοθεσία του Μίνου Βολανάκη πάλι στη Θεσσαλονίκη, στο Κρατικό Θέατρο και στη συνέχεια παρουσιάστηκε στην Αθήνα στην Εθνική Λυρική Σκηνή.

Αφιέρωμα	Μετάδοση θεατρικής παράστασης	Βιογραφικό	Video

Βιογραφικό

ΧΑΡΟΛΝΤ ΠΙΝΤΕΡ
(10 Οκτωβρίου 1930 - 24 Δεκεμβρίου 2008)

Ο Χάρολντ Πίντερ, γιος Εβραίου ράφτη, γεννήθηκε στις 10 Οκτωβρίου του 1930 στο Χάκνι, συνοικία του ανατολικού Λονδίνου και παρακολούθησε για σύντομο χρονικό διάστημα δραματική σχολή. Το 1957 έγραψε «Το Δωμάτιο», του οποίου ακολούθησε αμέσως το «Βουβό γκαρσόνι» και την επόμενη χρονιά το «Πάρτι Γενεθλίων».
Η επιτυχία τον βρήκε με τον «Επιστάτη» το 1959, το οποίο έγινε και ταινία το 1963. Μεταξύ των σημαντικών του έργων που ακολούθησαν είναι ο «Εραστής» (1962), η «Επιστροφή» (1964), οι «Παλιοί Καιροί» (1971) και η «Προδοσία» (1979).
Η δράση του Πίντερ δεν περιοριζόταν όμως μόνο στη συγγραφή και τη θεατρική σκηνοθεσία. Ήταν επίσης ένας πολύ σημαντικός πολιτικός ακτιβιστής, ο οποίος παρενέβαινε συστηματικά και ριζοσπαστικά στα πολιτικά δρώμενα.
Τη δεκαετία του '80 ασκούσε κριτική στον Αμερικανό πρόεδρο Ρόναλντ Ρίγκαν και στη σύγχρονή του Βρετανίδα πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ, ενώ πιο πρόσφατα είχε στρέψει το θυμό του κατά της δέσμευσης του ΟΗΕ στο Κόσοβο (1999), την αμερικανική εισβολή στο Αφγανιστάν (2001) και τον πόλεμο στο Ιράκ (2003), συγκρίνοντας τον Τόνι Μπλερ με «έναν ανόητο γεμάτο ψευδαισθήσεις» και χαρακτηρίζοντας τον Τζορτζ Μπους «εγκληματία πολέμου».
Η επιτροπή των Νόμπελ είχε ανακοινώσει ότι τα έργα του Πίντερ αποκαλύπτουν τους φόβους που κρύβονται πίσω από τις καθημερινές συναναστροφές και την απειλή του κοινότυπου.
Σε βίντεο που μεταδόθηκε κατά την τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας με το οποίο τιμήθηκε το 2005, από την οποία ο ίδιος απουσίαζε λόγω υγείας, ο Βρετανός θεατρικός συγγραφέας ζητούσε να οδηγηθούν οι Μπους και Μπλερ ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου επειδή ξεκίνησαν τον πόλεμο στο Ιράκ.
Η συγγραφική του ιδιότητα δεν περιορίστηκε όμως μόνο στα θεατρικά έργα. Ήταν και ποιητής και είχε γράψει και σενάρια για ταινίες, πολλά εκ των οποίων ήταν προσαρμογή των έργων του για τον κινηματογράφο. Ο Βρετανός συγγραφέας είχε σκηνοθετήσει εξάλλου και πολλές θεατρικές παραστάσεις.
Πέθανε σε ηλικία 78 ετών στις 24 Δεκεμβρίου 2008.