Πέμπτη 7 Φεβρουαρίου 2013

ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΑΣΚΗΣΗΣ ΓΟΝΕΪΚΟΥ ΡΟΛΟΥ (ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ – ΑΥΤΑΡΧΙΚΟΣ – ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΟΣ – ΑΔΙΑΦΟΡΟΣ)



Αναρτήθηκε από τον/την antexoume στο Φεβρουαρίου 7, 2013
GONEIS

Ὅπως ἀποδείχτηκε στὶς περισσότερες ἔρευνες, ὅλοι οἱ γονεῖς δὲ διατηροῦν τὴν ἴδια στάση πρὸς τὸ παιδί[1]. Οἱ γονεῖς στὴ σχέση τους μὲ τὸ παιδὶ υἱοθετοῦν μία συγκεκριμένη συμπεριφορά, ἡ ὁποία ἐξαρτᾶται κατὰ κύριο λόγο ἀπὸ πολλοὺς παράγοντες, δήλ. τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἔχουν μεγαλώσει οἱ ἴδιοι, τὴν ἀγωγὴ ποὺ ἔχουν λάβει ἀπὸ τοὺς γονεῖς τους, ἀπὸ τὸ περιβάλλον ποὺ ἔχουν ζήσει καὶ μεγαλώσει καὶ ἀπὸ τὴν προσωπικότητα καὶ τὸ χαρακτήρα τους.
Ἡ ἀμερικανίδα Diana Baumrid[2], ἡ ὁποία ἔχει διεξάγει πολλὲς ἔρευνες κατὰ τὶς δεκαετίες ΄60 καὶ ΄70, κατέληξε στὸ συμπέρασμα ὅτι ἡ γονεϊκὴ συμπεριφορὰ μπορεῖ νὰ περιγραφεῖ σὲ δύο διαστάσεις: Ἡ μία εἶναι ὁ ἔλεγχος/ἀπαιτήσεις καὶ ἡ ἄλλη εἶναι ἡ ἀποδοχὴ/ἐνδιαφέρον. Ἡ πρώτη διάσταση ἀφορᾶ τὴν τήρηση κανόνων καὶ ἡ δεύτερη περιλαμβάνει τὸ συναισθηματικὸ κλίμα τῶν γονιῶν πρὸς τὰ παιδιά. Αὐτοὶ οἱ τύποι ἄσκησης γονεϊκοῦ ρόλου διαμορφώθηκαν, προκειμένου νὰ περιγράψουμε φυσιολογικὲς παραλλαγὲς καὶ βαθμίδες καὶ ὄχι ἀποκλίνουσες μορφές, ὅπως ἡ ἐνδοοικογενειακὴ βία, κ.ἄ..
Μὲ βάση τὶς παραπάνω δύο διαστάσεις, διαμορφώνονται διάφορα μοντέλα γονεϊκὴς συμπεριφορᾶς. Ἀπὸ τὴ μία μεριὰ μερικοὶ γονεῖς θέτουν κανόνες καὶ κριτήρια στὸ παιδί τους, στὰ ὁποῖα θὰ πρέπει νὰ ἀνταποκριθεῖ ἐνῶ ἄλλοι γονεῖς δὲν ἀσκοῦν καμιὰ γονεϊκὴ παρέμβαση στὴ συμπεριφορὰ τοῦ παιδιοῦ[3]. Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ μερικοὶ γονεῖς ἀποδέχονται τὸ παιδί τους, ἐνδιαφέρονται καὶ ἀσχολοῦνται μαζί του μέσα σ’ ἕνα κλίμα ἀσφάλειας, στοργῆς καὶ ἀγάπης ἐνῶ ἄλλοι εἶναι ἀπόμακροι καὶ δὲν ἀνταποκρίνονται στὴν ἀνάγκη γιὰ ἐπικοινωνία[4].

Ἀμέσως παρακάτω, θὰ ἐξετάσουμε τὰ τέσσερα μοντέλα γονεϊκοῦ στὺλ ποὺ διαφοροποιοῦν τοὺς γονεῖς στὴν ἄσκηση τῆς κοινωνικοποίησης τοῦ παιδιοῦ τους[5].
Δημοκρατικοὶ γονεῖς. Εἶναι οἱ γονεῖς ποὺ ἀσκοῦν ἕνα βαθμὸ ἐλέγχου στὶς πράξεις τοῦ παιδιοῦ, κατανοοῦν τὰ συναισθήματά του ἀλλὰ καὶ ἔχουν ἀπαιτήσεις–προσδοκίες ἀπ’ τὸ παιδὶ γιὰ ὥριμη συμπεριφορά. Ἐπίσης οἱ ἀποφάσεις παίρνονται μετὰ ἀπὸ διάλογο, συζήτηση καὶ ἐνθάρρυνση τοῦ παιδιοῦ νὰ συμμετάσχει στὴ σχετικὴ διαδικασία, ἡ ὁποία συμβάλλει θετικὰ στὴ διαμόρφωση ἰσορροπημένου καὶ ὁλοκληρωμένου χαρακτήρα. Οἱ δημοκρατικοὶ γονεῖς δὲν εἶναι ὑπερβολικὰ ἐλεγκτικοί, ἐπιτρέπουν στὸ παιδί τους νὰ ἐξωτερικεύει τὰ συναισθήματά του καὶ νὰ ὁδηγεῖται μόνο του στὴ δική του ἀπόφαση, βασισμένη στὰ δικά του ἐπιχειρήματα. Εἶναι ὑποστηρικτικοὶ καὶ εὐαίσθητοι ἀπέναντι στὶς ἀνησυχίες καὶ τὶς ἀνάγκες τοῦ παιδιοῦ, προσπαθοῦν νὰ ἀποδίδουν δικαιοσύνη καὶ ἰσομερῆ ἀγάπη σ’ ὅλα τὰ παιδιὰ τῆς οἰκογένειας. Αὐτὸ ποὺ πρέπει νὰ σημειωθεῖ εἶναι ὅτι οἱ δημοκρατικοὶ γονεῖς στὴ μεταξύ τους σχέση ὡς ἀνδρόγυνο ὀφείλουν νὰ μοιράζουν ἰσότιμα τους ρόλους τους[6].
Τὰ ἀποτελέσματα μίας τέτοιας γονεϊκῆς συμπεριφορᾶς εἶναι ἐνθαρρυντικὰ θετικά. Τὰ παιδιὰ διαλεκτικῶν γονέων φαίνονται νὰ σχηματίζουν μία ὑγιῆ αὐτοεικόνα καὶ χαρακτηρίζονται ἀπὸ αὐτοεκτίμηση, αὐτοπεποίθηση, συναισθηματικὴ σταθερότητα, αὐτοέλεγχο καὶ ἐπιμονὴ στὴ διεκπεραίωση μίας ἐνέργειας.
Αὐταρχικοὶ γονεῖς. Οἱ αὐταρχικοὶ γονεῖς ἀσκοῦν καὶ αὐτοὶ ἔλεγχο καὶ ἔχουν ἀπαιτήσεις, ὅπως καὶ οἱ δημοκρατικοὶ γονεῖς, μὲ τὴ μόνη διαφορὰ ὅτι ἀφ’ ἑνὸς εἶναι ὑπερβολικὰ αὐστηροὶ καὶ ἀφ’ ἕτερου ἀναμένουν τὴν τέλεια συμπεριφορὰ ἀπ’ τὸ παιδὶ τοὺς σ’ ὅλους τους τομεῖς (σχολικούς, κοινωνικούς, κ.α.). Οἱ αὐστηροὶ γονεῖς γιὰ νὰ πετύχουν τοὺς στόχους τοὺς γίνονται ἀμείλικτοι στὶς τιμωρίες, περιορίζουν τὴν ἐλευθερία του καὶ θέτουν ὡς πρώτη προτεραιότητα τὴν ὑπακοὴ καὶ τὴ συμμόρφωση τοῦ παιδιοῦ χωρὶς νὰ δίνουν ἐξηγήσεις καὶ χωρὶς νὰ ζητοῦν τὴ συμμετοχή του στὴ λήψη τῶν ἀποφάσεων. Ἀποτέλεσμα ὅλων τῶν παραπάνω εἶναι ἡ ἔλλειψη ἐπικοινωνίας, ἡ ψυχολογικὴ πίεση καὶ ἡ συχνὴ χρήση ποινῶν καὶ  περιοριστικῶν μετρων[7].
Τὰ παιδιὰ ποὺ προέρχονται ἀπὸ μία αὐστηρὴ οἰκογένεια, σύμφωνα μὲ τὴν ἔρευνα τῆς Baumrind, εἶναι δειλά, ἀπομονωμένα, ἀγχώδη καὶ ἀνασφαλῆ στὶς διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Παραχωρητικοὶ γονεῖς. Οἱ παραχωρητικοὶ γονεῖς εἶναι ἤπιοι, συναισθηματικοί, ἀσκοῦν λιγότερο ἔλεγχο καὶ συγχωροῦν εὔκολα τὸ παιδί τους. Οἱ γονεῖς αὐτοῦ τοῦ τύπου χαρακτηρίζονται ἀπὸ ὑπερβολικὴ ἐπιείκεια, ἀφοῦ τὸ παιδὶ διαμορφώνει μόνο του τὶς ἀποφάσεις. Σὲ πολλὲς περιπτώσεις δὲν ὑπάρχουν κανόνες τοὺς ὁποίους τὸ παιδὶ πρέπει νὰ τηρήσει, οὔτε ὑποχρεώσεις ἔναντί της οἰκογενείας ἢ ἄλλων ἀτόμων.
Ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς στάσης τῶν γονιῶν εἶναι τὰ παιδιὰ νὰ γίνονται ἀνώριμα, παρορμητικά, ἐξαρτημένα, ἀπαιτητικά, βίαια, ἀνυπάκουα καὶ ἀντιδραστικά.
Ἀδιάφοροι γονεῖς. Αὐτὸς ὁ γονεϊκὸς τύπος συνδυάζεται μὲ τὴν ἀπουσία τῶν γονέων πρὸς τὸ παιδὶ ἢ μὲ τὴν ἀνεπαρκῆ ἀνταπόκριση στὰ καθήκοντά τους πρὸς αὐτό. Οἱ γονεῖς καταβάλλουν λίγη ἢ καθόλου προσπάθεια γιὰ τὴν ὁμαλὴ κοινωνικοποίηση τοῦ παιδιοῦ. Αὐτὴ ἡ ἀπουσία μπορεῖ νὰ ὀφείλεται σὲ δύο παράγοντες: στὴ φυσικὴ καὶ στὴ ψυχολογικὴ ἀπουσία.
Ἡ φυσικὴ ἀπουσία μπορεῖ νὰ εἶναι μικρῆς ἢ μεγάλης διάρκειας. Μικρῆς διάρκειας εἶναι ἡ ἀπουσία κατὰ τὴν ὁποία ὁ γονέας λείπει καθημερινὰ πολλὲς ὧρες ἐξαιτίας τῆς φύσεως τῆς ἐργασίας ἐνῶ μεγάλης διάρκειας εἶναι ἡ ἀπουσία κατὰ τὴν ὁποία ὁ γονέας λείπει ἀπὸ τὸ σπίτι ἑβδομάδες ἢ μῆνες ἐξ’ αἰτίας τῆς δουλειᾶς ἢ λόγω θανάτου ἢ χωρισμοῦ. Σ’ αὐτὲς τὶς περιπτώσεις ὁ ἕνας ἀπὸ τοὺς δύο γονεῖς ἀναγκάζεται νὰ παίξει διπλὸ ρόλο, μὲ ὅλες τὶς ἀρνητικὲς συνέπειες ποὺ εἶναι συνυφασμένες μ’ αὐτὴν τὴν κατάσταση, γιατί ἐπηρεάζεται ἄμεσα ἡ νοητική, ἡ συναισθηματικὴ καὶ ἡ ἠθικὴ ἀνάπτυξη τοῦ παιδιοῦ.
Ἡ ψυχολογικὴ ἀπουσία ἀφορᾶ τοὺς γονεῖς ποὺ βρίσκονται στὸ σπίτι ἀλλὰ δὲν ἐνδιαφέρονται γιὰ τὴν πνευματικὴ καὶ τὴ ψυχικὴ ὑγεία τοῦ παιδιοῦ. Τὰ καθημερινὰ προβλήματα, τὸ ἄγχος καὶ ὁ φόρτος ἐργασία ὁδηγοῦν τοὺς γονεῖς μακριὰ ἀπὸ τὰ παιδιά. Προκειμένου οἱ γονεῖς νὰ ἀναπληρώσουν αὐτὸ τὸ τεράστιο κενό της ἐπικοινωνίας μὲ τὸ παιδί, μάταια καταφεύγουν σὲ ἄλλες ὑποκατάστατες λύσεις, ὅπως ἡ παροχὴ ὑλικῶν ἀγαθῶν[8].
Εἶναι προφανὲς σ’ αὐτὲς τὶς περιπτώσεις, δήλ. τῆς φυσικῆς καὶ τῆς ψυχολογικῆς ἀπουσίας, ὅπως μᾶς δείχνουν καὶ οἱ ἔρευνες, τὰ παιδιὰ νὰ παρουσιάζουν προβλήματα, π.χ. ἀπουσία συμμετοχῆς σὲ παιχνίδι μὲ τοὺς συνομηλίκους, ἀνυπακοή, ἀπαιτητικότητα, βιαιότητα, ἀπουσία ἐλέγχου καὶ τέλος παραβατικὴ συμπεριφορὰ κυρίως στὴν ἐφηβικὴ ἡλικία.
Τέλος, ἀφοῦ λάβουμε σοβαρὰ ὑπόψη τὰ παραπάνω, καταλήγουμε στὸ συμπέρασμα ὅτι ὁ καλύτερος συνδυασμὸς εἶναι τόσο ἡ ἄσκηση ἐλέγχου ὅσο καὶ ἡ ζεστὴ οἰκογενειακὴ ἀτμόσφαιρα ποὺ ἐπιδιώκουν νὰ προσφέρουν οἱ δημοκρατικοὶ γονεῖς. Στὴν ἴδια κατεύθυνση προσανατολίζονται καὶ οἱ ἔρευνες, οἱ ὁποῖες ὑποστηρίζουν ὅτι οἱ δημοκρατικοὶ γονεῖς καταφέρνουν ἀφ’ ἑνὸς νὰ ἀσκήσουν ἔλεγχο, νὰ ἔχουν ἀπαιτήσεις ἀπὸ τὰ παιδιά τους γιὰ ὥριμη συμπεριφορὰ ἐπιβραβεύοντας κάθε καλὴ προσπάθεια καὶ ἀφ’ ἕτερου καὶ οἱ ἴδιοι νὰ ἀποτελοῦν πρότυπα σταθερῆς συμπεριφορᾶς.
 

[1] Βλ. περισσότερα, Maccoby, E., Ὁ ρόλος τῶν γονέων στὴν κοινωνικοποίηση τῶν παιδιῶν: Μία ἱστορικὴ ἀναδρομή. Στὸ Γ. Κουγιουμτζάκη, Ἀναπτυξιακὴ Ψυχολογία, Ἡράκλειο:  Πανεπιστημιακὲς Ἐκδόσεις Κρήτης, 1995.
[2] Βλ. περισσότερα, Baumrind, D., Current patterns of parental authorityDevelopmental PsychologyMonograph, 4 (No 1), 1971.
[3] Γεωργίου, Στ., «Παράμετροι καὶ συνέπειες τῆς γονεϊκῆς ἐμπλοκῆς». Σύγχρονη Ἐκπαίδευση, Ἀθήνα   2000, σσ. 27-35
[4]. Μπεζεβέγκη, Ἡ & Παυλόπουλου, Β., «Ἡ ἐπίδραση τῶν χαρακτηριστικῶν τῆς οἰκογένειας στὴν ἀξιολόγηση τῆς προσωπικότητας τῶν παιδιῶν ἀπὸ τοὺς γονεῖς». Ἐπιθεώρηση Κοινωνικῶν Ἐρευνῶν, Ἀθήνα 1999, σσ. 98-99.
[5].Βλ. περισσότερα, Παπαδιώτη–Ἀθανασίου, Β., Οἰκογένεια καὶ ὅρια, Ἀθήνα 2000.
[6] Canitz, H., «Πατέρας: Ὁ νέος ρόλος τοῦ ἄνδρα στὴν οἰκογένεια», Ἐκδόσεις Νότος, 1980, σσ. 92-94.
[7] Τσαρδάκη, Δ., «Διαδικασίες κοινωνικοποίησης», Ἀθήνα 1984, σ. 84. Βλ. ἀκόμη, Κρασανάκη, Γ., «Ὁ πατρικὸς ρόλος», Ἡράκλειο 1991, σσ. 70-72.

[8] Parke, R., «Ὁ πατέρας. Ἡ συμβολή του στὴ διαμόρφωση τοῦ παιδιοῦ», Ἀθήνα 1987, σσ. 146-147

Του 
Ἰωάννη Β. Βελιτσιάνου
Διδάκτορος Θεολογίας Α.Π.Θ. 
Ἐπιστημονικοῦ Συνεργάτη Ι.Ε.Θ.Π.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου