ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

Αναδημοσίευση από:http://paidiki-logotexnia.blogspot.gr/

Του Δωδεκάμερου και της Λαμπρής

Υπόθεση

Το βιβλίο περιλαμβάνει δεκαέξι ιστορίες (6 για το Δωδεκαήμερο και 10 σχετικές με τη Λαμπρή) με τους εξής τίτλους και υποθέσεις:

** Να τα πούμε; Παραμονή Χριστουγέννων και ο καπετάν Ζαννής βρίσκεται με το πλοίο του στο τρίγωνο των Βερμούδων. Κάτι περίεργο τους πλησιάζει απειλητικά και μόνο ένα θαύμα μπορεί να αλλάξει την κατάσταση...

*** Χριστούγεννα στο Ανήλιο Μια οικογένεια από τον Βόλο, περνάει τις γιορτές των Χριστουγέννων στο χωριό Ανήλιο, φιλοξενούμενη από συγγενείς. Τα παιδιά ζουν όμορφες και ήσυχες στιγμές κοντά στη φύση με τα ξαδέλφια τους, όταν όμως δοκιμάζουν να παίξουν με αυτοσχέδια έλκηθρα στο χιόνι... μαθαίνουν ότι αγώνες χωρίς απώλειες δεν γίνονται.

**** Οι φορεσίτσες της γιαγιάς Μαριγώς Η γιαγιά Μαριγώ κάθε Χριστούγεννα φυλάει την ομορφότερη φορεσιά που έχει πλέξει "για τον Χριστούλη". Η εγγονής της νομίζει πως για να Του τη δώσει, η γιαγιά ταξιδεύει μέχρι τη Βηθλεέμ. Μια μέρα όμως, θα καταλάβει ότι για να βρούμε το Χριστό δεν είναι ανάγκη να πάμε τόσο μακριά.

**** Τα παιδιά των φαναριών Δίπλα στη στάση του σχολικού της, ένα κορίτσι συναντά κάθε μέρα ένα παιδί των φαναριών. Βλέποντάς το να καθαρίζει τζάμια για λίγα κέρματα, νιώθει ενοχές για τα όσα εκείνη μπορεί και απολαμβάνει, κι έτσι προσπαθεί να το βοηθήσει, προσφέροντάς του αρχικά φαγητό και έπειτα το μπουφάν της.

**** Το σουρβάκισμα Την Πρωτοχρονιά του 1942, δυο νεαρά παιδιά αποφασίζουν κρυφά από τους γονείς τους, να ριψοκινδυνέψουν "σουρβακίζοντας" μ' ένα κλαδί ελιάς κάποιους Ιταλούς φρουρούς στο χωριό. Όμως η πράξη αυτή αντίστασης δεν περνάει ατιμώρητη.

**** Σήμερα τα Φώτα Η μικρή Οδύσσεια του Αλέξανδρου από το Αφγανιστάν, που προσπαθώντας να ακολουθήσει τα βήματα του μεγάλου του αδελφού, βρίσκεται μέσα από το μονοπάτι του λαθρεμπορίου ψυχών, σ' ένα επαρχιακό σχολείο μεταναστών στην Ελλάδα.

*** Τα λαζαράκια Δεύτερος χρόνος κατοχής και στο χωριό που ταλαιπωρείται από τους Ιταλούς, τα τρόφιμα έχουν λιγοστέψει. Καθώς όμως είναι Σάββατο του Λαζάρου, τα παιδιά θα ζυμώσουν λαζαράκια και θα τραγουδήσουν το Λάζαρο, ευχόμενοι η λευτεριά να έρθει γρήγορα.

*** Συγνώμη, Εβελίνα Η Εβελίνα από τη Γερμανία έρχεται να περάσει με την οικογένεια του νονού της για πρώτη φορά το Πάσχα στην Ελλάδα. Επιμένει μάλιστα για τις διακοπές τους να ταξιδέψουν όλοι μαζί στην Πάτμο. Εκεί, η συμπεριφορά της θα τσαντίσει τον νεαρό Πατινιώτη Ζήσιμο, ο οποίος θα αντιδράσει με άσχημο τρόπο και θα πρέπει να απολογηθεί.

*** Το αυγό κι η αποθήκη με τα ποντίκια Η Βαγγελίτσα θα τραγουδήσει φέτος τον Λάζαρο μόνη, αφού η αδελφή της μεγάλωσε πια για να τη συνοδεύει. Όλοι την καλοδέχονται και της δίνουν απλόχερα αβγά, ευχές και λαζαράκια. Όμως ο Γιάννος βάζει στο σημάδι το καλάθι της και της σπάει σχεδόν όλα τα αβγά. Πώς θα αντιδράσει άραγε η μικρή Βαγγελιώ, όταν σε λίγες μέρες ο Γιάννος θα εμφανιστεί στην πόρτα του σπιτιού της για να ψάλλει το μοιρολόγι της Παναγιάς;

** Η γιαγιά Ευανθία και οι βιολέτες της Η γιαγιά Ευανθία φροντίζει τον κήπο της και διαλέγει τα πιο όμορφα λουλούδια για να τα πάει κάθε Σάββατο στο μνήμα του παππού. Μετά από ένα Σάββατο του Λαζάρου όμως, φεύγει για το μεγάλο ταξίδι, ίσως για να τον συναντήσει.

*** Μια έκπληξη που δαγκώνει Δυο εγγόνια επισκέπτονται τον παππού και τη γιαγιά στην Κοζάνη για να περάσουν μαζί το Πάσχα. Κοντά τους θα γνωρίσουν τα τοπικά έθιμα της περιοχής, αφού "κάθε τόπος και ζακόνι, κάθε μαχαλάς και τάξη". Μεγαλύτερη εντύπωση όμως απ' όλα, θα τους κάνουν τα περιστέρια του παππού, οι ταχυδρόμοι της Ανάστασης....

*** Χριστός Ανέστη Ο Σταύρος ζηλεύει τα κουλούρια που ετοιμάζει η μητέρα για τα υπόλοιπα αδέλφια του: άλλο του φαίνεται πιο μεγάλο κι άλλο πιο όμορφο από το δικό του... αποφασίζει έτσι να τα χαλάσει όλα! Όταν όμως η ώρα της Ανάστασης φτάνει, έχει ήδη μετανιώσει για την κακή του πράξη.

** Πάσχα στο εξοχικό Καθώς ένα κοριτσάκι επιστρέφει σπίτι μετά από τη λειτουργία της Ανάστασης, μια περίεργη σκιά φαίνεται να την ακολουθεί.... ευτυχώς, όπως θα αποδειχθεί, πρόκειται απλώς για τον σκύλο του βενζινάδικου που αναλαμβάνει το ρόλο τους φύλακα άγγελου. 

*** Το μυστικό της γιαγιάς Ελενίτσας Πριν πεθάνει, η γιαγιά Ελενίτσα εξομολογείται στην εγγονή της το μυστικό της συνταγής για το απίθανο τσουρέκι της. Όταν εκείνη δοκιμάζει να το φτιάξει για πρώτη φορά, τα ρουθούνια του παππού επιβεβαιώνουν ότι το πέτυχε ακριβώς. Έναν χρόνο αργότερα, με τη μυρωδιά αυτή θα αποχαιρετήσει και ο ίδιος τη ζωή. 

*** Ο Θεός μου ο αλλοδαπός Με αφορμή ένα τροπάριο της Μ. Παρασκευής, ένας καθηγητής της Βυζαντινής μουσικής μαθαίνει στον εγγονό του να δείχνει την αγάπη του προς τους ξένους έμπρακτα. 

**** Τα μανουσάκια Χάρη σ' ένα ματσάκι μανουσάκια που του βάζουν στην τσέπη, ένας στρατιώτης ταξιδεύει στην παιδική του ηλικία και αναθυμάται μια μάχη που οι νέοι του χωριού του είχαν δώσει με τους γείτονές τους για τα λουλούδια του επιταφίου.

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Αποστολική Διακονία
Συγγραφέας: Ζωή Κανάβα
Εικονογράφηση: Σπύρος Γούσης
ISBN: 978-960-315-619-2
Έτος 1ης Έκδοσης: 2009
Σελίδες: 100
Τιμή: περίπου 2 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Δ', Ε', Στ'

Κριτική

Δεκαέξι γιορτινές ιστορίες γεμάτες ευαισθησία, ανθρωπιά και αγάπη για την παράδοση του τόπου μας. Η γλώσσα έχει ιδιαίτερο χρώμα, χωρίς να γίνεται δυσνόητη, στους νεότερους όμως αναγνώστες πιθανόν να φανεί λίγο ξεπερασμένη. Στο ύφος συναντάμε ποικιλία: ορισμένα κείμενα είναι περισσότερο λιτά, ενώ άλλα είναι πλούσια σε καλολογικά στοιχεία και όμορφες περιγραφές. Την έκφραση τη χαρακτηρίζει γενικά απλότητα και σαφήνεια. Η έκταση των διηγημάτων κυμαίνεται μεταξύ 2-10 σελίδων (συνήθως 3-5) και διαβάζονται ευχάριστα και ξεκούραστα, αφού εκτός του περιεχομένου φροντίζουν γι' αυτό η προσεγμένη έκδοση και η ελκυστική εικονογράφηση. Προτείνεται περισσότερο σε παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων του Δημοτικού.

Μικρές ιστορίες, διαβάζονται εύκολα και ευχάριστα Ωφέλιμες αξίες όπως συγχώρεση, συμπόνοια, μεταμέλεια Πληροφορίες για έθιμα της Μ. Εβδομάδας Προσεγμένη έκδοση, σωστό στήσιμο, ωραία εικονογράφηση

Το ύφος και η θεματική ίσως θεωρηθούν «παλιομοδίτικα»

Αξίες - Θέματα

Χριστούγεννα, Πάσχα, 28 Οκτωβρίου, Ανθρωπιά, Αλτρουισμός, Μετανάστευση, Συμπόνοια Οικογένεια, Ζωοφιλία, Γενναιότητα, Πατριδογνωσία

Εικονογράφηση

Πάντα όμορφη και προσεγμένη, η εικονογράφηση του Σπ. Γούση πλαισιώνει αισθητικά τα κείμενα και συμβάλλει στη δημιουργία της κατάλληλης ατμόσφαιρας.

Απόσπασμα
Η Βαγγελίτσα πάντα με την αδερφή της τη Μαρία τραγουδούσε το Λάζαρο. Μα φέτος η Μαρία μεγαλοπιάστηκε.

- Τέρμα ο Λάζαρος, είπε. Αυτά είναι για τα νήπια.

Η Βαγγελίτσα άρχισε να γκρινιάζει. Μα η μάνα της σεβάστηκε την απόφαση της Μαρίας και δε δοκίμασε να της αλλάξει γνώμη. Κοίταξε πώς θα παρηγορήσει τη μικρή, που είχε κιόλας στολίσει το καλαθάκι της κι έκανε και ξανάκανε πρόβλες πώς θα το κουνά λέγοντας ταυτόχρονα και το τραγούδι:

«Ήρθε ο Λάζαρος ήρθαν τα βάγια

ήρθε η Κυριακή που τρων τα ψάρια».

Μήτε μια λέξη δεν ξεχνούσε. Έσκυψε η μάνα της και τη φίλησε.

- Μα συ είσαι κοπέλα, αγάπη μου, τι σου χρειάζεται η παρέα και γκρινιάζεις; Να δεις που θα τα καταφέρεις εξίσου καλά και μοναχή σου. Εξάλλου δε θα πας στην Αφρική. Εδώ γύρω θα τραγουδήσεις, στη γειτονιά. Όλοι είναι δικοί μας άνθρωποι.

Τη συνόδεψε ως την ξώθυρα και τη σταύρωσε. Την εμπιστεύθηκε στην Παναγιά.

- Η Παναγιά μαζί σου, της ευχήθηκε.

Κι η Βαγγελίτσα διστακτικά χτύπησε το κουδούνι της κυρα-Τασίας, μιας μεσήλικης γυναίκας που έμενε με την αδερφή της ακριβώς απέναντι. Δεν πρόλαβε να ρωτήσει «να τα πούμε;» και η κυρα-Τασία της άνοιξε την πόρτα και την αγκαλιά της.

- Καλώς μου το! Σε περίμενα. Και τι όμορφα στόλισες, καλέ, το καλαθάκι σου! Πού τις βρήκες τόσο ωραίες βιολέτες; Μοβ και άσπρες! Και πώς μοσχοβολούν!

Η Βαγγελίτσα χαμογέλασε και ξεθαρρεμένη, άρχισε το τραγούδι.

«Ήρθε ο Λάζαρος ήρθαν τα βάγια».

Μήτε μια λέξη δεν παρέλειψε. Και η κυρα-Τασία, εκτός από το αυγουλάκι που της έβαλε στο καλαθάκι της, τη φίλεψε κι ένα κουλουράκι.

- Και του χρόνου! Την κατευόδωσε.

Πήγε σε όλα τα σπίτια της γειτονιάς η Βαγγελίτσα. Η μάνα της άκουγε τη φωνή της. Πήγε και στη θεία της και στη νονά της, που έμεναν ένα δρόμο πιο πέρα, και στη γιαγιά της.  Και το αυγό που της έβαλε στο καλαθάκι της η γιαγιά ήταν διπλάσιο σε μέγεθος από τ’ άλλα. Διέφερε και στο χρώμα. Δεν ήταν τελείως άσπρο. Ερχόταν προς το κιτρινωπό με πιτσιλάδες κεραμιδί. Το έπιασε στα χέρια η Βαγγελίτσα σαν να το ζύγιαζε.

- Ξέρω, είπε, δεν το γέννησε κότα. Γαλοπούλα το 'κανε. Και δε χρειάζεται βάψιμο. Είναι βαμμένο από μόνο του.

Η γιαγιά της έσκυψε και τη φίλησε. Τη φίλεψε κι ένα λαζαράκι. Κάθε χρόνο ζύμωνε λαζαράκια η γιαγιά. Τους έβαζε και μπόλικες σταφίδες μέσα και κανελογαρίφαλα να μοσχομυρίζουν. Τα φίλευε στα κοριτσάκια που πήγαιναν και της τραγουδούσαν το Λάζαρο.

- Και του χρόνου, της ευχήθηκε και τη συνόδεψε ως έξω στο δρόμο.

Χαρούμενη πήρε να ξεμακραίνει η μικρή κουνώντας το καλαθάκι της. Είχε σχεδόν γεμίσει μ' αυγουλάκια.

Περνώντας στο απέναντι πεζοδρόμιο, για να μπει στο δρόμο που έβγαζε στο σπίτι της, βλέπει το Γιάννο το συμμαθητή της. Έπαιζε μπάλα μόνος του.

Ο Γιάννος ήταν ο πιο άτακτος μαθητής στο σχολείο. Έσκιζε τα βιβλία των άλλων παιδιών, μουτζούρωνε τα τετράδιά τους και στο μάθημα δεν τ' άφηνε να προσέξουν. Όλο τα ενοχλούσε.

Όταν παραπονιόνταν στη δασκάλα τους, εκείνη τον φώναζε κοντά της, μα δεν τον μάλωνε. Ούτε τον τιμωρούσε.

- Τι έγινε πάλι Γιάννο; Καλοσυνάτα του μιλούσε. Πάλι ο κακο-Γιάννος νίκησε τον καλο-Γιάννο; Πάλι τον άφησες να κάνει το δικό του;

Σαν να 'ταν δυο πρόσωπα ο Γιάννος που αντιμαχότανε το ένα τ' άλλο. Και η δασκάλα δεν έκρυβε τη λύπη της όταν ο κακο-Γιάννος ήταν ο νικητής. 

Έσκυβε ο Γιάννος το κεφάλι και ξεμάκραινε. Ποιος ξέρει, μπορεί να λυπότανε κι αυτός για την ήττα του καλο-Γιάννου. 

Σαν είδε εκείνο το πρωινό τη Βαγγελίτσα, σημάδεψε με τη μπάλα του το καλαθάκι της και της έσπασε τα περισσότερα αυγά. Γύρισε η μικρή στο σπίτι της με κλάματα. 

- Έννοια σου και θα τον συγυρίσω, την παρηγόρησε η μάνα της, σαν άκουσε όσα έτρεξαν. Δε θα έρθει τη Μεγάλη Πέμπτη να μας πει το μοιρολόγι της Παναγίας; Θα τον πιάσω και θα τον κλείσω μέσα στην αποθήκη να τον φάνε τα ποντίκια. 

Ξέφυγε από την αγκαλιά της η μικρή, σκούπισε τη μύτη της που έτρεχε απ' το πολύ το κλάμα, κι έπιασε να ξεδιαλέγει τα γερά αυγά απ' τα σπασμένα. 

- Δες! Έβγαλε χαρούμενη φωνή κι έδειξε το αυγό της γαλοπούλας. Αυτό δεν είχε σπάσει. 

Τη Μεγάλη Πέμπτη, το έβρασε η μάνα της με τ' άλλα, μα δεν το έβαψε. Το στόλισε με χαλκομανίες η Βαγγελίτσα και το έβαλε με τα βαμμένα μέσα στο πανεράκι. Ήταν το πιο όμορφο και λογάριαζε να το πάρει μαζί της στην Ανάσταση, να τσουγκρίσει με της μάνας της, με του πατέρα, με της αδερφής της. Ήταν βέβαιη ότι δεν θα έσπαζε, αφού μήτε κι η μπάλα του κακο-Γιάννου δεν μπόρεσε να το σπάσει. 

Προς το μεσημεράκι νάτος κι ο Γιάννος έξω από την πόρτα τους.

Σήμερα μαύρος ουρανός

σήμερα μαύρη μέρα

σήμερα όλοι θλίβονται

και τα βουνά λυπούνται

έψαλλε το μοιρολόγι της Παναγίας, σαν κοκοράκι βραχνιασμένο.

Πρώτη τον άκουσε η Βαγγελίτσα κι έτρεξε και του άνοιξε.
Ήταν μονάχος και βαστούσε ένα ξύλινο σταυρό στο χέρι. Δε φώναξε τη μάνα της να τον κλείσει μέσα στην αποθήκη με τους ποντικούς, όπως της υποσχέθηκε. Έτρεξε στην κουζίνα, πήρε από το πανεράκι το αυγό της γαλοπούλας και του το έδωσε. 

- Καλή Ανάσταση και του χρόνου, του ευχήθηκε και βιάστηκε να κλείσει πίσω του την πόρτα. Πίσω του και την αποθήκη με τα ποντίκια.

Σχόλιο

Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, από τις ιστορίες δεν λείπει σαφήνεια και η έκφραση είναι απλή και ζεστή, με αποτέλεσμα να αγγίζει τους αναγνώστες με άμεσο τρόπο. Αυτό, σε συνδυασμό με την ιδιαιτερότητα της γλώσσας, μας κάνει σε πολλά σημεία να νιώθουμε πως διαβάζουμε λαϊκό παραμύθι και όχι κάποιο σύγχρονό μας (2009) λογοτεχνικό κείμενο. Για κάποιους αυτό θα είναι καλό, σε κάποιους άλλους ωστόσο, ίσως λείψει το φίλτρο του "πολιτικώς ορθού" αφού θα συναντήσουν φράσεις όπως η Μαρία (...) χτύπησε τη μούρη της και την πήραν τα αίματα ή του 'δωσε μια σβουριχτή στην πλάτη για να μάθει, να μην κοροϊδεύει, κ.ά.

Το ότι το βιβλίο έρχεται από τις εκδόσεις της Αποστολικής Διακονίας ίσως κάνει ορισμένους συναδέλφους να θεωρήσουν ότι περιέχει έντονο διδακτισμό ή δογματικά κηρύγματα. Κάτι τέτοιο όμως σπάνια συμβαίνει -π.χ. όταν (σ.85) ένας πατέρας βάζει «τα πράγματα στη σωστή τους θέση:  Εγώ λέω, να δοξάζουμε το Θεό που έβαλε μέσα σε κάθε ζωντανή ύπαρξη το φόβο»- Κατά κανόνα, στα διηγήματα της συλλογής η θρησκευτικότητα μπορεί να είναι αισθητή, όμως το βασικό γνώρισμα είναι η διάχυτη αγάπη προς τον συνάνθρωπο, χωρίς διακρίσεις: ντόπιοι και ξένοι, χριστιανοί και αλλόθρησκοι, φίλοι και εχθροί, όλοι δικαιούνται και τελικά δέχονται αγάπη. Στην τάξη μας, καθώς τη συγκεκριμένη μέρα που το παρουσιάσαμε είχαν προκύψει αρκετές αντιδικίες, το κείμενο του αποσπάσματος έκανε τους μαθητές να προβληματιστούν έντονα. «Μήπως τελικά αυτό πρέπει να κάνουμε και μεις με αυτούς που έχουμε τσακωθεί;», απόρησαν αρκετοί. Η ιστορία της Βαγγελίτσας και του Γιάννου φαίνεται έτσι ότι ήρθε την κατάλληλη στιγμή, άγγιξε τα παιδιά με φυσικότητα, τα εξέπληξε με την κατάληξή της (όλοι περίμεναν την τιμωρία του «κακού») και τελικά μας βοήθησε να αποχαιρετιστούμε σαν αγαπημένοι φίλοι πριν κλείσει το σχολείο.

Ολοκληρώνοντας, να αναφέρουμε ότι στο ίδιο διήγημα, η αντιμετώπιση του Γιάννου από τη δασκάλα του πότε ως «καλο-Γιάννου»  και πότε ως «κακο-Γιάννου», ανάλογα με τη συμπεριφορά του, μας θύμισε την ιστορία με τον καλό και τον κακό λύκο που παλεύουν μέσα μας, όπως τη μεταφέρει η Λιλή Λαμπρέλλη στο Δέκα και ένα παραμύθια σοφίας για καιρούς κρίσης και άλλων δεινών. Άραγε είναι ορθή ψυχολογικά η τακτική της δασκάλας, ή μπορεί να προκαλέσει διχασμό προσωπικότητας στους μαθητές;

Χρήση στην Τάξη

Τα διηγήματα της συλλογής μάς δίνουν αφορμή για αρκετές δραστηριότητες. Μια και η μέρα το καλεί, ας επικεντρωθούμε όμως στο Σάββατο του Λαζάρου. Πρώτα απ' όλα, καλό θα ήταν να υπενθυμίσουμε την ιστορία του, συζητώντας με τους μαθητές για να δούμε τι θυμούνται και στη συνέχεια επισκεπτόμενοι κάποια σελίδα στο διαδίκτυο ή προβάλλοντας μια σχετική παρουσίαση. 

Στη δική μας τάξη, το κείμενο του αποσπάσματος προκάλεσε το ενδιαφέρον των παιδιών για τα «λαζαρικά», τα κάλαντα της ημέρας. Εδώ στην Αθήνα βέβαια, σπάνια βλέπουμε να τα τραγουδούν στο δρόμο, οπότε τα ακούσματα των μαθητών είναι περιορισμένα (για την ακρίβεια τα παιδιά τα αγνοούσαν πλήρως). Σε μια τέτοια περίπτωση, μπορούμε να ζητήσουμε τη βοήθεια του συναδέλφου της μουσικής ή του you tube ώστε να ακούσουμε τη μελωδία και στη συνέχεια να προσπαθήσουμε να μάθουμε τα λόγια. 

Σε μικρές και μεγάλες τάξεις βλέπουμε συχνά να ζυμώνουν κουλουράκια με τη φιγούρα του Λαζάρου, τα γνωστά λαζαράκια. Μια κλασική συνταγή θα βρείτε εδώ και ωραίες φωτογραφίες από την προετοιμασία τους εδώ κι εδώ. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει φούρνος στο σχολείο, μπορούμε με τη βοήθεια μιας ξύλινης κουτάλας και πανιών να κατασκευάσουμε κούκλες - λαζαράκια όπως στη Σύρο. Αυτές βέβαια δεν τις τρώμε (εκτός αν πεινάμε πολύ), αλλά τις κρατούν στα χέρια τα παιδιά που τραγουδούν τα κάλαντα το Σάββατο το απόγευμα. Καλή διασκέδαση!

Τρίτη, 7 Ιανουαρίου 2014

Το ημερολόγιο μιας Ξενέρωτης 5: Ιστορίες από μια όχι και τόσο έξυπνη ξερόλα

Υπόθεση

Όλα ξεκινάνε όταν η 14χρονη Νίκι Μάξουελ (Nikki) και οι δύο κολλητές της Κλόι και Ζόι (Chloe - Zoey), αποφασίζουν να παίξουν "θάρρος ή αλήθεια" στο πρωτοχρονιάτικο πάρτι τους και καταλήγουν να σκαρώσουν μια μεγάλη φάρσα στη μισητή τους συμμαθήτρια ΜακΚένζι Χόλιστερ. Η τελευταία απειλεί να τα αποκαλύψει όλα με άρθρο της στην εφημερίδα του σχολείου, αλλά η Νίκι δεν έχει σκοπό να την αφήσει να το κάνει ανενόχλητη... έτσι πιάνει κι αυτή δουλειά στο έντυπο, αναλαμβάνοντας τη στήλη με τις συμβουλές. Υπογράφει ως Μις Ξερόλα, και τα κείμενά της γνωρίζουν απρόσμενη επιτυχία! Έτσι η Νίκι καταφέρνει να κερδίσει αναγνώριση, νέους φίλους, αλλά και την καρδιά του αγαπημένου της Μπράντον...

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Ψυχογιός
Συγγραφέας: Ρέιτσελ Ρενέ Ράσελ (Rachel Renée Russell)
Εικονογράφηση: Simon and Schuster UK Limited
Τίτλος πρωτοτύπου: Dork Diaries 5 - Tales from a not-so-smart Miss know-it-all
Μετάφραση: Λυδία Κολυδά
ISBN: 978-618-01-0161-4
Έτος 1ης Έκδοσης: 2012 (στα ελληνικά 2013)
Σελίδες: 327
Τιμή: περίπου 10 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Ε', Στ', Γυμνάσιο
ιστοσελίδα σειράς και βιβλίου εδώ 

Κριτική

Η 5η συνέχεια της best seller σειράς Το ημερολόγιο μιας Ξενέρωτης, που ακολουθεί τα χνάρια του γνωστού μας Σπασίκλα, απευθυνόμενη όμως στα κορίτσια. Η μετάφραση μπορεί για κάποιους να χρειάζεται επιπλέον μετάφραση (συναντάμε λέξεις όπως ένιγουεϊ, τζίζας, ο-μι-τζι και φράσεις όπωςεκείνο το μπέργκερ ήταν σούπερ γιάμι, είμαι πολύ ντάουν, κ.ά.), ενώ σίγουρα κάποιες φορές φτάνει σε υπερβολές (Όταν σε τζάσει ο Γουίνστον από δω)... σε τελική ανάλυση όμως, καταφέρνει να αποτυπώσει τη χαζοχαρούμενη ζωντάνια της αφηγήτριας και να "μιλήσει" στους σύγχρονους νέους, χρησιμοποιώντας εκφράσεις αιχμής όπως ευκολάκι, το κουβαδάκι σου και σ' άλλη παραλία ή πιο τέλειο πεθαίνεις. Ξεκούραστο και ευχάριστο το διάβασμα της ιστορίας, χωρίς ωστόσο να προσφέρει πολλά από λογοτεχνικής άποψης. Όπως κάθε ημερολόγιο, χωρίζεται σε σημειώσεις ανά ημέρα (κάθε καταγραφή καταλαμβάνει 4 - 14 σελίδες). H εικονογράφηση είναι ασπρόμαυρη αλλά πανταχού παρούσα (το βιβλίο άλλωστε ανήκει στην κατηγορία graphic novel), αλληλεπιδρώντας με το κείμενο και απεικονίζοντας σημεία της αφήγησης σχεδόν σε κάθε δεύτερη σελίδα του. Προτείνεται κυρίως σε κορίτσια του γυμνασίου και των τελευταίων τάξεων του δημοτικού, που αναζητούν ένα ανώδυνο ανάγνωσμα. 

Διαβάζεται ευχάριστα  Προσεγμένη έκδοση με σκληρό εξώφυλλο

Μετάφραση ζωντανή αλλά λίγο τραβηγμένη Ο καταναλωτισμός προβάλλεται έντονα, παρότι σχολιάζεται Σημεία με αρκετή "ελευθερία" στην έκφραση και άλλα που περιέχουν κακώς εννοούμενο χιούμορ

Αξίες - Θέματα

Υπευθυνότητα, Φιλία, Εκπαίδευση, Χριστούγεννα, Πρώτοι έρωτες, Χιούμορ

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Η σκηνή με τα κορίτσια έξω από το γραφείο του διευθυντή, όπου η ένταση κλιμακώνεται και μας κρατάει σε αγωνία για το τι θα συμβεί.

Εικονογράφηση

Χαριτωμένη ασπρόμαυρη εικονογράφηση που μάλιστα κάποιες -ελάχιστες- φορές καταλαμβάνει ολόκληρο το σαλόνι και περνάει την ιστορία σε κόμικ.

Απόσπασμα 
ΤΕΤΑΡΤΗ 1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ

Ο-ΜΙ-ΤΖΙ! ΔΕΝ το πιστεύω ότι θα κάνω στ’ αλήθεια αυτό το πράγμα!

Υποτίθεται ότι θα είναι μόνο μια μικρή πλακίτσα.

Το παραδέχομαι όμως, όσο να ‘ναι ανησυχώ. 

Πρέπει να κάτσω να σκεφτώ τις συνέπειες των πράξεών μου.

Γιατί αν κάτι πάει στραβά, ΚΑΠΟΙΟΣ μπορεί να καταλήξει… ΣΤΟΝ ΤΑΦΟ!

ΝΑΙ, σωστά ακούσατε. ΣΤΟΝ ΤΑΦΟ!

Kαι αυτός ο κάποιος είμαι… ΕΓΩ! Γιατί αν πάρουν χαμπάρι οι γονείς μου την ηλίθια φάρσα που σκοπεύω να σκαρώσω, θα με ΣΚΟΤΩΣΟΥΝ!

Όλα άρχισαν όταν η Κλόι, η Ζόι και εγώ αποφασίσαμε να κάνουμε ένα πιτζάμα πάρτι την παραμονή της Πρωτοχρονιάς.

Μετρήσαμε αντίστροφα όλο ενθουσιασμό τα δευτερόλεπτα ως τα μεσάνυχτα της 31^ης Δεκεμβρίου για να υποδεχτούμε το νέο χρόνο: «ΔΕΚΑ… ΕΝΝΙΑ… ΟΧΤΩ… ΕΦΤΑ… ΕΞΙ… ΠΕΝΤΕ… ΤΕΣΣΕΡΑ… ΤΡΙΑ… ΔΥΟ… ΕΝΑ…»

Περίμενα πώς και πώς να μπει η καινούρια χρονιά. 

Βασικά, επειδή η περσινή ήταν ένα ΜΑΤΣΟ χάλια.

Υπήρχε καλύτερος τρόπος να γίνει η αρχή από ένα 

ΤΡΕΛΟ και ΠΑΛΑΒΟ πρωτοχρονιάτικο πιτζάμα πάρτι 

με τις δύο κολλητές μου στο σπίτι της Ζόι;

Γουρουνιάσαμε με πίτσες, διπλοσοκολατένια κάπκεϊκ, 

καραμελάκια Μ’n’Μ, παγωτά με διάφορες γαρνιτούρες 

και μετά, για τη χώνεψη, ήπιαμε αναψυκτικά. 

Ύστερα από λίγο χαζογελούσαμε σαν υστερικά και κοντεύαμε 

να γκρεμίσουμε τους τοίχους από την υπερένταση που μας προκάλεσε η ζάχαρη.

Βάφαμε τα νύχια μας με διάφορα κουλά χρώματα, 

παίζαμε ΘΑΡΡΟΣ ή ΑΛΗΘΕΙΑ και σπάγαμε ΠΑΑΑΑΡΑ πολλή ΠΛΑΚΑ 

παρακολουθώντας στην τιβί μια ελεεινή ντισκομπαλο-τέτοια να πέφτει στην Τάιμς Σκουέρ.

«Ζόι, θάρρος ή αλήθεια;» ρώτησε η Κλόι και κοίταξε τη Ζόι στα μάτια με ένα χαμόγελο όλο ανυπομονησία.

«Αλήθεια!» απάντησε εκείνη. 

«Το ‘χω, το ‘χω!» τσίριξε η Κλόι. «Είναι ΤΟΟΟΣΟ ρομαντικό 

και είναι από το ΑΓΑΠΗΜΕΝΟ μου βιβλίο! Οκεί. Ποιον θα 

προτιμούσες να φιλήσεις, το Κουκλί Ζωγραφιστό από την Κόλαση ή τον Χανκ Φιν;!»

«Α! Ευκολάκι!» χαχάνισε η Ζόι. «Διαλέγω τον Χανκ Φιν. 

Είναι ευαίσθητος καλλιτέχνης και σούπερ κούκλος».

«Ναι, αλλά το Κουκλί Ζωγραφιστό από την Κόλαση είναι τόσο… 

νοσηρά… όμορφο και τρομερά.. ζωγραφικό», πέταξε η Κλόι

Εμένα κόντεψε να μου κάτσει η πίτσα στο λαιμό. 

Ξέρω ότι η κολλητή μου είναι αθεράπευτα ρομαντική 

και την αγαπάω όσο δεν πάει. Μερικές φορές όμως ανησυχώ

ότι τα ΔΟΝΤΙΑ της μπορεί να ΚΟΒΟΥΝ περισσότερο από το ΜΥΑΛΟ ΤΗΣ.

Το να έχεις ερωτευτεί ένα ΖΩΓΡΑΦΙΚΟ αγόρι είναι τόσο… ΑΚΥΡΟ!

Εννοώ, ΥΠΑΡΧΕΙ αυτή η λέξη στην πραγματικότητα;!

Αν μου έλεγαν να δημιουργήσω το τέλειο αγόρι, 

θα ήταν ΕΥΓΕΝΙΚΟ, θα είχε αίσθηση του ΧΙΟΥΜΟΡ 

και θα ήταν αξιολάτρευτα ΧΑΡΙΤΩΜΕΝΟ 

(ακριβώς όπως ο κρυφός έρωτάς μου, ο Μπράντον)…

«Σειρά σου, Νίκι», είπε η Ζόι και γύρισε προς το μέρος μου.

«Θάρρος ή αλήθεια;»

«Ωωω! Έχω ένα πάρα πολύ καλό!» φώναξε η Κλόι.

Ένα πονηρό χαμόγελο απλώθηκε στο πρόσωπό της καθώς ψιθύριζε στο αυτό της Ζόι.

Τα μάτια της Ζόι έγιναν μεγάλα σαν πιάτα του γλυκού. 

«ΈΛΕΟΣ, Κλόι! Η Νίκι θα ΠΑΘΕΙ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ αν τη ρωτήσεις 

κάτι τέτοιο!» τσίριξε ανάμεσα σε χαχανητά.

Εγώ ζάρωσα τα μούτρα μου και δάγκωσα το χείλος μου από νευρικότητα.

Το να απαντάς μια «αλήθεια» για έναν τύπο που δεν υπάρχει ήταν αστείο και συναρπαστικό.

Αλλά το να απαντάς μια «αλήθεια» για έναν τύπο ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΕΙ 

μπορούσε να γίνει τελείως ΡΟΜΠΙΑΣΤΙΚΟ.

Και έλπιζα να ΑΠΟΦΥΓΩ τη συζήτηση για ΕΝΑ συγκεκριμένο τύπο, 

αν με πιάνετε.

Που σήμαινε ότι δεν είχα επιλογή.

«ΘΑΡΡΟΣ! Καμία δεν είχε τα κότσια να δοκιμάσει ένα θάρρος, 

οπότε θα το κάνω εγώ. Δώσε το δυσκολότερο που έχεις!» προκάλεσα τη Ζόι.

Εκείνη χτύπησε ρυθμικά το πιγούνι της πέφτοντας σε περισυλλογή.

Μετά εμφανίστηκε στα ξαφνικά ένα πονηρό χαμόγελο στο πρόσωπό της. 

«Είσαι ΣΙΓΟΥΡΗ γι’ αυτό, Νίκι; Μπορεί να είναι ΠΟΛΥ πιο εύκολο να ζητήσεις μια αλήθεια».

Σχόλιο

Χαρακτηριστικό για το αίσθημα καταναλωτικής ευδαιμονίας και τις αξίες που διαπνέουν το βιβλίο, είναι πως η ιστορία ξεκινάει και κλείνει με ένα πάρτι. Παρότι όμως η όλη πλοκή παραπέμπει περισσότερο σε νεανική σαπουνόπερα, δεν μπορούμε να πούμε ότι από την ιστορία λείπει εντελώς η ουσία. Η δημιουργός προσπαθεί πέρα από το ψυχαγωγικό κομμάτι να σχολιάσει κάποια κακώς κείμενα (π.χ. κατανάλωση πρόχειρου φαγητού) και να περάσει ορισμένα διδάγματα προς τους αναγνώστες. Ωστόσο, κάποια από τα παραδείγματα που χρησιμοποιούνται, δεν είμαι σίγουρος ότι αγγίζουν την ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Λόγου χάρη, το μήνυμα "Μην προσπαθείς να κρατήσεις κρυφό, αυτό που είσαι στην πραγματικότητα", που προβάλλεται όταν η Νίκι πασχίζει να μην αποκαλυφθεί το αμάξι-κατσαρίδα του μπαμπά της στον Μπράντον.

Από την άλλη, σαφές γίνεται το μήνυμα πως πρέπει να είμαστε υπεύθυνοι για τις πράξεις μας, αφού η φάρσα που σκαρώνει η ηρωίδα στην αρχή του βιβλίου της προκαλεί στη συνέχεια τύψεις αλλά και σοβαρά προβλήματα, που την απειλούν σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας.

Λίγη προσοχή ίσως χρειαστεί σε κάποιες επιλογές της ηρωίδας (όταν π.χ. εξαπατά τους γονείς της) και σε χαρακτηρισμούς που φαινομενικά "έχουν πλάκα", είναι όμως στην ουσία τους απαξιωτικοί και δίνουν ένα κακό παράδειγμα για τη στάση με την οποία οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε τους άλλους. Μεταφέρουμε τα λόγια της αφηγήτριας όταν βλέπει τη μικρή της αδελφή μακιγιαρισμένη (σ.236):

ΤΖΙΖΑΣ! Νόμιζα ότι τα μάτια μου θα έσκαγαν στην κυριολεξία και θα μάτωναν!

Αυτό το κοντοπίθαρο hipster είχε μπλε ελεκτρίκ σκιά μέχρι τα φρύδια, υπερβολικά πολύ ρουζ στα μάγουλά της και μοβ κραγιόν πασαλειμμένο γύρω από το στόμα της...

Χρήση στην τάξη

Στο βιβλίο, η Νίκι προσλαμβάνεται στη σχολική εφημερίδα για να γράφει τη στήλη που απαντά ανώνυμα στις ερωτήσεις των αναγνωστών. Ίσως θα μπορούσαμε να δοκιμάσουμε μια ανάλογη δραστηριότητα στην τάξη, αφού αναφερθούμε σε κάποια χαρακτηριστικά που συναντάμε συνήθως στις στήλες συμβουλών (ηπιότητα, γενικότητες, αποφυγή ισχυρών θέσεων και παρεξηγήσεων).

Όσοι μαθητές επιθυμούν, μπορούν να γράψουν μια ερώτηση για κάποιο θέμα που τους αφορά και να την τοποθετήσουν σε ένα κουτί. Το κουτί παραλαμβάνει μια ομάδα μαθητών (ξερόλες), καθένας από τους οποίους απαντάει ανώνυμα με λίγες γραμμές σε μία από τις ερωτήσεις. Οι απαντήσεις διαβάζονται από τον δάσκαλο δυνατά στην τάξη. Μας φαίνονται σωστές; Ακολουθούν τους κανόνες που αναφέραμε; Μπορούμε άραγε να εντοπίσουμε ποιος την απάντησε από τον τρόπο που εκφράζεται ή από τις θέσεις του; 

Φυσικά, αν η τάξη εκδίδει δική της εφημερίδα, μπορούμε να της προσθέσουμε από σήμερα και μια στήλη με συμβουλές!

Η συγγραφέας μαζί με τις κόρες της Erin και Nikki (δεξιά)

Παρασκευή, 3 Ιανουαρίου 2014

Ελληνικές γιορτές

Υπόθεση 

Δεκατρία μικρά διηγήματα με θέματα από τις γιορτές του τόπου μας. Τα περισσότερα αφορούν τα Χριστούγεννα, ενώ υπάρχουν ορισμένα και για την Πρωτοχρονιά, τα Φώτα, τις Απόκριες, την 25η Μαρτίου, το Πάσχα, ακόμα και τον Δεκαπενταύγουστο!

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Πατάκης
Συγγραφέας: Νέστορας Μάτσας
Εικονογράφηση: Βιολέττα Διαμαντή - Μελετίου
ISBN: 960-600-040-0
Έτος 1ης Έκδοσης: 1997
Σελίδες:140
Τιμή: περίπου 6 ευρώ 
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Γ', Δ', Ε' 

Κριτική

Ο πολυβραβευμένος συγγραφέας και λαογράφος Νέστορας Μάτσας, μας δίνει μια σειρά από μικρές ιστορίες διαποτισμένες από το χριστιανικό πνεύμα, που μπορεί να καλύπτουν τις γιορτές όλου του χρόνου παρέχοντάς μας ένα πλήρες βοήθημα για την τάξη, μοιάζουν όμως αρκετά ξεπερασμένες από τα σύγχρονα δεδομένα, κι έτσι μάλλον δεν ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα των παιδιών του 21ου αιώνα. Τα κείμενα είναι γραμμένα με τρυφερότητα και σε γλώσσα απλή, όμως σε κάποιες περιπτώσεις (όπως στη δεύτερη ιστορία) το βασικό νόημα παραμένει ασαφές. Η έκταση των ιστοριών είναι περιορισμένη (5-7 σελίδες η κάθε μία) κι έτσι δεν κουράζει, φοβάμαι ωστόσο ότι δε συμβαίνει το ίδιο και με το περιεχόμενό τους, που όπως αναφέραμε ήδη, δύσκολα θα συγκινήσει τους μικρούς αναγνώστες της εποχής μας. Η (ασπρόμαυρη) εικονογράφηση περιορίζεται σε συνοδευτικό ρόλο και είναι μάλλον επαρκής (2-3 ολοσέλιδες εικόνες ανά ιστορία), μοιάζει ωστόσο κι αυτή βγαλμένη από παλαιότερες δεκαετίες. Θα προτείναμε το βιβλίο περισσότερο σε μαθητές Δ' και Ε' τάξης, ιδιαίτερα σε όσους ενδιαφέρονται για αντιπολεμικές ιστορίες.

Ανθρώπινα μηνύματα, μεταφερμένα με τρυφερότητα Ιστορίες για όλες τις μεγάλες γιορτές του χρόνου

Περιεχόμενο που δύσκολα συγκινεί σύγχρονα παιδιά Ασάφειες σε κάποιες από τις ιστορίες

Αξίες - Θέματα
Ανθρωπισμός, Παραμύθια, Χριστούγεννα, Απόκριες, Πάσχα, 25η Μαρτίου, Δεκαπενταύγουστος.

Εικονογράφηση

Απόσπασμα
Μια φορά κι έναν καιρό – όπως αρχίζουν όλα τα παλιά γοητευτικά παραμύθια…- σε κάποια πολύ μακρινή πολιτεία, τυλιγμένη στ’ όνειρο και στο μύθο, ζούσαν τα Τσιλικροτά.

Τα ξέρετε τα Τσιλικροτά; Είναι οι καλικάντζαροι, οι μικροί διάβολοι που με τα καμώματά τους τρελαίνουν τις νοικοκυράδες και τα κορίτσια τις άγιες τούτες μέρες της χριστιανοσύνης…

Τα Τσιλικροτά ήταν κι αυτά κάποτε όμορφα πριγκιπόπουλα και είχαν στην πιο ψηλή κορφή ενός καταπράσινου λόφου της μαγικής τούτης πολιτείας ένα θαυμάσιο πύργο, που όμοιός του δεν υπήρχε σ’ όλο τον κόσμο. Ήταν όλος από κρύσταλλο και στο μεγάλο πάρκο του πετούσαν πολύχρωμα παραδείσια πουλιά κι όμορφες νύμφες κρύβονταν πίσω απ’ τους κορμούς των αιωνόβιων δέντρων του…

Τα Τσιλικροτά είχαν ξανθά και πυκνά μαλλιά σαν τα ώριμα στάχυα του θέρους και τα μάτια τους ήταν γαλάζια και φωτεινά…

Η ομορφιά τους όμως ήταν μόνο εξωτερική. Ήταν κακά κι αχάριστα και ένιωθαν βαθιά χαρά όταν σκόρπιζαν τον πόνο και τα δάκρυα.

Αγαπούσαν να βασανίζουν τα μικρά ζώα του δάσους, να τραβούν τα φτερά των ωραίων παραδείσιων πουλιών και να στήνουν παγίδες στις νύμφες για να τυραννιούνται ώρες, προσπαθώντας να ξεφύγουν απ’ τα μεγάλα σιδερένια δόκανα…

Μια σκοτεινή και παγωμένη νύχτα του χειμώνα έφτασε ως το μακρινό πύργο τους το μεγάλο μήνυμα:

Σε μια μικρή και ταπεινή φάντη είχε γεννηθεί ο μέγας Βασιλιάς του κόσμου, αυτός που ούτε με τη βία ούτε με τη δύναμη, αλλά με την καρτερία και την αγάπη θα γινόταν κύριος του ουρανού και της γης, των ανθρώπων και των πραγμάτων…

Πάγωσαν τα πριγκιπόπουλα. Ποιος ήταν αυτός ο απροσδόκητος εχθρός που  θα βασίλευε σ’ όλο τον κόσμο;

Σκέφτηκαν να στείλουν τους υπηρέτες τους να τον σκοτώσουν ή ακόμη να πάνε οι ίδιοι με τα χρυσά τους τόξα και να καρφώσουν ένα, το πιο όμορφο αλλά και το πιο φαρμακερό, στην καρδιά του μικρού Θεού…

Ετοίμασαν λοιπόν τα πιο δυνατά άλογά τους, ζώστηκαν τ’ άρματά τους και μια νύχτα, βαθιά και κρύα σαν το μίσος που έσερναν στις ψυχές τους, ξεκίνησαν για το μακρινό τους ταξίδι.

Θα ζητούσαν ένα μικρό χωριό, τη Βηθλεέμ, κι εκεί σίγουρα θα ήταν εύκολο να βρουν τη φάτνη του θαύματος…

Κάλπασαν ώρες ατέλειωτες κάτω από έναν ουρανό σκοτεινό και βαθύ, χωρίς ούτ’ ένα άστρο να φέγγει την άδικη πορεία τους… Και δεν έλεγε να ξημερώσει…

Θα πίστευε κανείς ότι η αυγή φοβόταν να προβάλει πίσω απ΄ το πυκνό σκοτάδι της νύχτας κι ότι ποτέ πια δε θα γλιστρούσε στο μαύρο ουρανό λίγο φως… Κι όσο κάλπαζαν με τ’ άλογά τους, τόσο η νύχτα γινόταν πιο βαθιά, τόσο το σκοτάδι τύλιγε τα πάντα μ’ ένα πέπλο πυκνό κι αδιαπέραστο…

Σε μια στιγμή τ’ άλογα σταμάτησαν. Τα πριγκηπόπουλα τα κέντησαν δαιμονισμένα, μα αυτά δε σάλευαν απ’ τη θέση τους.

Κατέβηκαν τότε και συνέχισαν μόνα τους την πορεία. Το μίσος και το κακό που φώλιαζε στις ψυχές τους ήταν δυνατότερο από καθετί άλλο… Τίποτε δεν μπορούσε να τους σταματήσει, αφού ήθελαν με κάθε τρόπο να εξοντώσουν τούτο τον απρόσμενο άρχοντα που – ποιος ξέρει; - μπορεί να τους έπαιρνε τον πύργο τους, τ’ αγαθά τους, τ’ άρματα και τα χρυσάφια τους… Μα δεν έβλεπαν πια να προχωρήσουν.

Ξαφνικά, σαν μεσ’ από κάποια αβυσσαλέα τάρταρα, ακούστηκε μια δυνατή βουή και η γη άρχισε να τρέμει.

Τα πριγκιπόπουλα για πρώτη φορά στη ζωή τους ένιωσαν τόσο δυνατό φόβο. Τίποτε ως τότε δεν τα είχε συγκινήσει, ούτε τα είχε φοβίσει.

Ήταν περήφανα για τη σκληρότητά τους και για το αλόγιστο θάρρος τους…

Ωστόσο, εκείνη η νύχτα, βαθιά κι ατέλειωτη, ήταν τόσο παράξενη!... Κι εκείνο το σκοτάδι τόσο πυκνό!... Κι η αδιαπέραστη σιωπή –θα ‘λεγε κανείς ότι όλα είχαν μαρμαρώσει- τόσο τρομακτική!...

Πήγαν κάτι να πουν, να βρίσουν θεούς και δαίμονες, δεν πρόλαβαν όμως!... Άνοιξε η γη και τους κατάπιε. Είχαν γίνει πια οι καλικάντζαροι!...

Δεν τελειώνει όμως εδώ το παραμύθι των Τσιλικροτών. Στη γη που βρέθηκαν δε θέλησαν να ησυχάσουν. Για να εκδικηθούν λοιπόν τους ανθρώπους που έμεναν πάνω σ’ αυτήν και χαίρονταν τη ζωή και το φως, άρχισαν με τα δόντια τους – που στο μεταξύ είχαν γίνει μυτερά κι άσχημα σαν των ποντικών – να πριονίζουν τους στύλους της γης για να σωριαστούν κάποτε όλες οι ομορφιές της και οι άνθρωποι μαζί στα σκοτεινά τάρταρα.

Δε φτάνει όμως ως εκεί η δύναμή τους- γιατί κάθε τέτοια περίοδο που κατορθώνουν και γλιστρούν στην επιφάνεια της γης, οι στύλοι ξανάρχονται στη θέση τους, κι όταν φτάσουν τα Φώτα και τα Τσιλικροτά κυνηγημένα από τον αγιασμό γυρίζουν στα τάρταρα, ρίχνονται πάλι απ’ την αρχή στη δουλειά…

Πρέπει, αφού αυτά ζουν στα πυκνά σκοτάδια, όλοι να χαθούν μαζί τους… Όλοι!...

Εδώ κλείνει το παραμύθι των καλικαντζάρων. Άλλωστε, μόλις ακούγεται η πρώτη ευχή του αγιασμού, τρέχουν να κρυφτούν στα βάθη της γης, φωνάζοντας σαν δαιμονισμένα:

Πάμετε να φύγουμε

κι έρχεται ο τρελόπαπας

με την αγιαστούρα του

και με τη μαγκούρα του.

Και χάνονται στα τάρταρα…

Σχόλιο

Τι κάνει Ηο-Ηο-Ηο στα κεραμίδια;

Στο πιο πάνω απόσπασμα, διαβάζουμε την -θεωρώ- πιο ενδιαφέρουσα ιστορία του βιβλίου, με θέμα τους καλικαντζάρους. Σύμφωνα με την λαϊκή μας παράδοση, τα υποχθόνια αυτά πλασματάκια βγαίνουν από τη γη κατά το 12ήμερο των Χριστουγέννων και μπαίνουν στα σπίτια των πιστών από τις καμινάδες για να κάνουν όσες ζημιές μπορούν. 

Η σύγχρονη παγκόσμια κουλτούρα ωστόσο, θέλει κατά τις μέρες αυτές να περιμένουμε να μας επισκεφθεί κάποιος άλλος, που επίσης κατεβαίνει από τις καμινάδες. Τι μας περιμένει τελικά στο τζάκι; Τα δώρα ή ο Ζονγκ?  

Και τι συμβαίνει όταν η λαϊκή παράδοση ενός τόπου έρχεται σε σύγκρουση με την παγκοσμιοποιημένη κουλτούρα της κατανάλωσης; Στην περίπτωση της Πρωτοχρονιάς έχει προς το παρόν επικρατήσει ένας βολικός αχταρμάς, που μπορεί να μπερδεύει τα παιδιά, αλλά τα χωράει όλα. Έτσι, στα κάλαντα ψέλνουμε τον Αϊ Βασίλη από την Καισάρεια, τα γράμματά μας τα στέλνουμε στο επίσημο κατάλυμα του Santa Claus στο Ροβανίεμι (μπορούμε μάλιστα να στείλουμε και email στο site του) ενώ την τάξη τη στολίζουμε με τις φιγούρες του χοντρού παππούλη που επινόησε η Coca Cola... οι καλοί παντού χωράνε. Αν μάλιστα δεν ήταν η κρίση, ίσως ήδη να είχαμε αρχίσει να ανταλλάσσουμε δώρα και την 6η Δεκεμβρίου, ώστε να μην μείνει παραπονεμένος ο Nikolaus (ο για μας Άγιος Νικόλαος, επίσκοπος Μύρων) των Γερμανών. Χρόνια πολλά!

Σάββατο, 28 Δεκεμβρίου 2013

Ντετέκτιβ Μαξ και Μάγια: Το μυστήριο του ξενοδοχείου

Υπόθεση

Χριστούγεννα στη Σουηδία. Σ' ένα επαρχιακό ξενοδοχείο στο χωριό Βάλεμπι (Valleby) ο μικρός Μαξ βοηθάει τον θείο του, δουλεύοντας μαζί με τη φίλη του Μάγια. Όλα μοιάζουν να κυλούν ήρεμα, μέχρι που έρχεται να μείνει εκεί μια αρκετά περίεργη οικογένεια με έναν ακόμα πιο περίεργο σκύλο. Όταν μάλιστα το σνομπ τετράποδο πέφτει θύμα απαγωγής, η κατάσταση ξεφεύγει! Ο Μαξ και η Μάγια καλούνται να εξιχνιάσουν το μυστήριο αναζητώντας κίνητρα και υπόπτους... θα καταφέρουν οι δύο ντετέκτιβ να σώσουν το ξενοδοχείο;

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Κέδρος
Συγγραφέας: Μάρτιν Βίντμαρκ (Martin Windmark)
Εικονογράφηση: Έλενα Βίλλις (Helena Willis)
Τίτλος πρωτοτύπου: Hotellmysteriet
Μετάφραση: Άννα Παπαφίγκου (από τα Σουηδικά)
ISBN: 978-960-04-3950-2
Έτος 1ης Έκδοσης: 2002 (στα ελληνικά 2010)
Σελίδες:75
Τιμή: περίπου 5 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Δ', Ε', Στ'

Κριτική

Μια χριστουγεννιάτικη αστυνομική περιπέτεια για τους μικρούς φίλους του είδους που αυτές τις μέρες αναζητούν κάτι ενδιαφέρον. Η μετάφραση είναι πολύ καλή, η γλώσσα σχετικά απλή και τα κεφάλαια αρκετά μικρά (5-7 σελίδες το καθένα) ώστε να μην δυσκολεύουν στην ανάγνωση. Η έκδοση μας παρέχει έναν πρόσθετο μίνι χάρτη της πόλης και παρουσιάζει σε ένα δισέλιδο τους χαρακτήρες πριν ξεκινήσει η ιστορία. Η ασπρόμαυρη εικονογράφηση είναι παρούσα σχεδόν κάθε δεύτερη σελίδα, πότε διακοσμώντας το κείμενο με σκηνές από το έργο και πότε αλληλεπιδρώντας με το κείμενο, αφού μας παρουσιάζει πληροφορίες σημαντικές για την εξέλιξη της υπόθεσης. Προτείνεται σε παιδιά των μεσαίων και μεγάλων τάξεων του Δημοτικού, ενώ με λίγη βοήθεια (συναντάμε αρκετά πρόσωπα με περίεργα ονόματα) θα μπορούσαν να τη χαρούν και παιδιά της Γ'.

Γλώσσα αρκετά απλή και σαφής Συμπαθητική πλοκή Χαριτωμένο εξώφυλλο

Αξίες - Θέματα

Περιπέτεια, Διαδίκτυο, Ζωοφιλία, Χριστούγεννα

Σκηνές που ξεχωρίσαμε

Στο κεφάλαιο 5, ο σκύλος χάνεται και το ξενοδοχείο αναστατώνεται. Ο Μαξ και η Μάγια απομακρύνονται στο σαλόνι για να εξετάσουν τι έχει συμβεί και κάνουν υποθέσεις (σ. 50-51).

Εικονογράφηση

Χαριτωμένη ασπρόμαυρη εικονογράφηση, εμπλουτίζει το κείμενο με μικρά συνοδευτικά σκίτσα και δισέλιδες ζωγραφιές που αποδίδουν σκηνές από την ιστορία και μας μεταφέρουν στο κλίμα.

Απόσπασμα 
Κάθε χρόνο την παραμονή των Χριστουγέννων οι περισσότεροι κάτοικοι στη μικρή πόλη Βάλεμπι ακολουθούν την ίδια παράδοση. Απολαμβάνουν το χριστουγεννιάτικο μπουφέ στο ξενοδοχείο της πόλης. Κεφτέδες, χοιρινό, σαρδέλες και πατάτες, όλα είναι αλωμένα σε μεγάλες πιατέλες στη στολισμένη τραπεζαρία.

Κοιτάξετε, έρχεται ο Ρόλαντ Σβένσσον. Είναι ο επίτροπος της εκκλησίας. Σήμερα όμως, όπως και πολλοί άλλοι, έχει άδεια και θα απολαύσει τα εδέσματα στο ξενοδοχείο. Βγάζει το παλτό του, το κασκόλ, το καπέλο του και τινάζει τις νιφάδες του χιονιού από τα ρούχα του.

Μετά τα δίνει στο παιδί που βοηθάει στην γκαρνταρόμπα.

- Καλά Χριστούγεννα, κύριε Σβένσσον!

Ο Ρόλαντ Σβένσσον κοιτάζει παραξενεμένος.

Στη ρεσεψιόν βλέπει κάποιον γνωστό του: το Μαξ! Πριν από καιρό αυτό το αγόρι είχε ανέβει με τα κιάλια του στο καμπαναριό της εκκλησίας όπου εργάζεται ο Ρόλαντ. έλεγε ότι παρατηρούσε τα πουλιά, στην πραγματικότητα όμως προσπαθούσε να διαλευκάνει μια δύσκολη υπόθεση με διαμάντια που είχαν εξαφανιστεί από το κατάστημα που βρίσκεται απέναντι από την εκκλησία.

- Βρε Μαξ! Εδώ δουλεύεις; Εδώ δεν υπάρχουν σπάνια πουλιά, του λέει γελώντας ο Ρόλαντ Σβένσσον.

- Δουλεύω μόνο τα Χριστούγεννα, βοηθάω το θείο μου.  Τις περισσότερες ώρες είμαι στην γκαρνταρόμπα. Μερικές φορές κάνω θελήματα και ανεβάζω τις βαλίτσες στα δωμάτια και άλλες φορές κάθομαι στη ρεσεψιόν.

- Και η συνάδελφός σου; Μάγια δεν τη λένε; Τις προάλλες διάβασα για σας στην εφημερίδα.

- Η Μάγια βοηθάει στην κουζίνα. Καθαρίζει πατάτες και πλένει πιάτα.

- Δεν έχετε καμιά ενδιαφέρουσα υπόθεση στα σκαριά;

Ο Μαξ κουνάει το κεφάλι του.

- Όχι, ε; Ο χριστουγεννιάτικος μπουφές περιμένει, λέει ο Ρόλαντ Σβένσσον και κατευθύνεται προς την τραπεζαρία.

Ο Μαξ παρακολουθεί με το βλέμμα του το Ρόλαντ Σβένσσον και σκέφτεται τη Μάγια.

Ο Μαξ και η Μάγια είναι οι καλύτεροι φίλοι. Πηγαίνουν στην ίδια τάξη και έχουν ανοίξει μαζί ένα γραφείο ιδιωτικών ντετέκτιβ. Το γραφείο τους βρίσκεται στο υπόγειο του σπιτιού της Μάγιας. Έχουν ό,τι χρειάζονται για να παρατηρούν και να παρακολουθούν τους υπόπτους: κιάλια, φωτογραφική μηχανή, καθρέφτες και μεγεθυντικούς φακούς. τώρα πια έχουν και δικό τους υπολογιστή. Οι γονείς τους γνωρίζονται και αυτές τις μέρες έχουν πάει διακοπές μαζί. Θα επιστρέψουν τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων.

Ο Μαξ και η Μάγια έκαναν ό,τι μπορούσαν για να τους πείσουν να τους αφήσουν να μείνουν μόνοι. «Έχουμε δουλειά στο γραφείο», έλεγε ο Μαξ. «Πρέπει να εγκαταστήσουμε τον υπολογιστή», ισχυριζόταν η Μάγια.

Στο τέλος τα κατάφεραν. Τα δώρα τους θα τα πάρουν μόλις επιστρέψουν οι γονείς τους.  Ο Μαξ και η Μάγια θα φιλοξενηθούν στο θείο του Μαξ, το Λέιφ. Δουλεύει στο ξενοδοχείο της πόλης στην κεντρική πλατεία και, όταν τους ρώτησε αν ήθελαν να τον βοηθήσουν λίγο στο ξενοδοχείο, ο Μαξ και η Μάγια απάντησαν ναι. Λέτε να συμβεί τίποτα συναρπαστικό;

- Γεια σου, Μαξ! Έγινε τίποτα;

Η Μάγια είναι. Κάνει διάλειμμα για μεσημεριανό φαγητό και ρίχνει μια ματιά στο ξενοδοχείο για να βεβαιωθεί ότι όλα είναι εντάξει.

- Όχι, τίποτα το ιδιαίτερο, απαντά ο Μαξ.

Βλέπει την απογοήτευση στο πρόσωπό της.

Η Μάγια πάντα ψάχνει για μια ενδιαφέρουσα υπόθεση για το γραφείο τους.

- Ο διευθυντής του ξενοδοχείου θέλει να μας μιλήσει, είπε να πάμε στις τέσσερις στο γραφείο του, λέει η Μάγια. θα μας μιλήσει για τη χριστουγεννιάτικη γιορτή και για μια περίεργη οικογένεια που φτάνει αύριο στο ξενοδοχείο.

- Εντάξει, απαντά ο Μαξ. Τα λέμε εκεί.

Η Μάγια φεύγει.

Σχόλιο

Οι αστυνομικές περιπέτειες είναι μια ειδική κατηγορία διηγημάτων, που μπορεί τις περισσότερες φορές να μην διεκδικούν λογοτεχνικές δάφνες, εξιτάρουν όμως την κριτική σκέψη, εξασκούν την παρατηρητικότητα και την δημιουργική φαντασία και προσφέρουν απολαυστική συντροφιά. Στη συγκεκριμένη ιστορία, ο συγγραφέας φροντίζει ώστε οι ύποπτοι να είναι αρκετοί και παραπλανά τους αναγνώστες με διάφορα δήθεν ενοχοποιητικά στοιχεία, ώστε να μην είναι εύκολα προβλέψιμη η λύση του μυστηρίου. Ούτε και δύσκολη φυσικά, αφού μέσα σε πολύ λίγες σελίδες, οι δύο ήρωες χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και την επαγωγική σκέψη για να οδηγηθούν στους ενόχους.

Το ίντερνετ έτσι ανάγεται σε αλάνθαστο βοηθό που μπορεί ο καθένας να εμπιστευτεί ακόμα και για σοβαρές υποθέσεις. Χαρακτηριστικό το σημείο: 

- Δεν υπάρχει τίποτα στο διαδίκτυο για τη ράτσα σκύλων με την ονομασία κινέζικο μηλοτεριέ. 

- Αφού δεν μπορούμε να βρούμε το κινέζικο μηλοτεριέ στο διαδίκτυο, αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει τέτοια ράτσα, λέει η Μάγια.

Πολλά παιδιά στην εποχή μας έχουν έτσι κι αλλιώς την τάση να θεοποιούν το ίντερνετ, αφού τους παρέχει πληροφορίες, ψυχαγωγία, επικοινωνία... Θα πρέπει λοιπόν για να μην ενισχύουμε τέτοιες τάσεις και για να μην δημιουργούνται παρεξηγήσεις, να ενημερώσουμε τους μαθητές μας ότι το διαδίκτυο είναι όντως ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο, οι πληροφορίες όμως που μας παρέχει πρέπει να διασταυρώνονται και να ελέγχονται καλά, προτού τις χρησιμοποιήσουμε. Τι θα γινόταν ας πούμε αν η σπείρα των απατεώνων είχε φροντίσει να ανεβάσει μια σελίδα ή κάποιο άρθρο σχετικά με την όντως ανύπαρκτη αυτή ράτσα σκύλων;

Χρήση στην τάξη

Συνεχίζοντας την παραπάνω σκέψη, μπορούμε με αφορμή το βιβλίο αυτό να συζητήσουμε στην αίθουσα για τους κινδύνους που παραμονεύουν στο διαδίκτυο. Δεν χρειάζεται όμως να περιοριστούμε σε βαρετές διαλέξεις, αφού η ιστορία μπορεί να μας προσφέρει και μια ευκαιρία να παίξουμε.

Ένα χαριτωμένο και απλό αστυνομικό παιχνίδι είναι "ο ύποπτος". Οι ομάδες εναλλάσσονται σε κάθε γύρο, παίζοντας η μία τους υπόπτους και οι άλλες δύο-τρεις τα γραφεία των ντετέκτιβ. Η ομάδα των υπόπτων σχηματίζει μια γραμμή μπροστά στον τοίχο, τα παιδιά σταυρώνουν τα χέρια στην πλάτη και κοιτάζουν ανέκφραστα προς τους συμμαθητές τους. Ο δάσκαλος περνάει πίσω τους και αφήνει σε έναν από αυτούς ένα "πολύτιμο" αντικείμενο (π.χ. μπαλάκι). Όποιος το κρατάει είναι ο πραγματικός ένοχος. Στη συνέχεια, τα γραφεία των ντετέκτιβ περνάνε με τη σειρά για μισό-ένα λεπτό μπροστά από τους υπόπτους και εξετάζουν τα πρόσωπά τους προσεκτικά. Στη συνέχεια συνεδριάζουν και αναφέρουν στο δάσκαλο ποιον θεωρούν ένοχο και γιατί. Νικήτρια φυσικά η ομάδα που θα βρει τις περισσότερες φορές τον πραγματικό ένοχο.

Μια και η σπείρα των απατεώνων στο βιβλίο χρησιμοποιεί ονόματα από ποικιλίες μήλων, θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε το στοιχείο αυτό στην τάξη για να παρουσιάσουμε μερικά είδη μήλων, να τα δοκιμάσουμε και να καταγράψουμε τις διαφορές που βρίσκουμε στην εμφάνιση και τη γεύση τους. Θα προέκυπτε έτσι ένα μικρό μάθημα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης (βιοποικιλότητα), εξάσκησης τεσσάρων αισθήσεων (όραση, όσφρηση, αφή, γεύση) αλλά και σεβασμού της διαφορετικότητας (όλα διαφορετικά, όλα μήλα).

Τέλος, για τη Γεωγραφία της Στ' θα μπορούσαμε να αντλήσουμε από το διήγημα στοιχεία για την κουλτούρα της Σουηδίας (ονόματα, καιρικές συνθήκες, φαγητό, ντύσιμο, χριστουγεννιάτικα έθιμα, νοοτροπία) και τη ζωή στη Σκανδιναβία γενικότερα (στην ιστορία αναφέρεται και μια όμορφη, πρόσχαρη Φινλανδέζα -σ.24).

Καλή χρονιά και ευτυχισμένο το 2014!

Πέμπτη, 26 Δεκεμβρίου 2013

Τα Χριστούγεννα της ασημόφυλλης ελιάς

Υπόθεση

Η ασημόφυλλη ελιά έχει χρυσή καρδιά και παρηγορεί τους φίλους της λεύκα, βελανιδιά, πλάτανο και μουριά, που χάνουν τα φύλλα τους το χειμώνα. Μια είδηση όμως έρχεται να την στεναχωρήσει πολύ. Είναι άραγε αλήθεια πως οι άνθρωποι κάθε Χριστούγεννα την περιφρονούν και τιμούν με τα στολίδια και τα τραγούδια τους το έλατο; Όταν η καρακάξα τους μεταφέρει τη φήμη αυτή, όλα τα δέντρα της πλαγιάς νιώθουν αδικημένα. Ευτυχώς, το φεγγάρι αναλαμβάνει να λύσει την παρεξήγηση και να τους διηγηθεί τι στ' αλήθεια συμβαίνει με το έλατο κάθε χρονιά, όπως και τι το περιμένει μετά τις γιορτές. Η ζήλια για την τύχη του, θα δώσει έτσι γρήγορα τη θέση της στη συμπόνια και τη συμπαράσταση.

Χαρακτηριστικά 
Εκδότης: Ψυχογιός
Συγγραφέας: Λότη Πέτροβιτς - Ανδρουτσοπούλου
Εικονογράφηση: Χρήστος Δήμος
ISBN: 978-960-453-186-8
Έτος 1ης Έκδοσης: 2007
Σελίδες: 46
Τιμή: περίπου 3 ευρώ
Ηλεκτρονική αγορά εδώ
Τάξεις: Β', Γ', Δ', Ε'
άλλη κριτική εδώ

Κριτική

Ένα μικρό χριστουγεννιάτικο παραμυθάκι, δοσμένο εξαίσια από την πένα μιας από τις σπουδαιότερες δημιουργούς μας. Η γραφή είναι απλή, το μέγεθος περιορισμένο, η αφήγηση ρέει και τα μηνύματα περνούν με καθαρότητα, οπότε οι μικροί αναγνώστες που θα το επιλέξουν δεν θα συναντήσουν δυσκολίες. Το βιβλίο προτείνεται κυρίως σε μαθητές των μεσαίων τάξεων του Δημοτικού, ενώ μπορούν να το χαρούν και λίγο μικρότεροι ή μεγαλύτεροι.

Απλό, σαφές και καλογραμμένο Ωφέλιμα μηνύματα

Αξίες - Θέματα

Περιβάλλον, Φιλία, Ανθρωπισμός, Διαφορετικότητα, Δικαιοσύνη, Παραμύθι, Χριστούγεννα

Σκηνές που ξεχωρίσαμε
Το μήνυμα που η ελιά στέλνει μετανιωμένη προς τα έλατα, στο τέλος της ιστορίας (σ.40-42)

Εικονογράφηση
Πλούσια, έγχρωμη και βοηθητική, αν και λίγο "παλιομοδίτικη", περιορίζεται περισσότερο σε συνοδευτικό ρόλο χωρίς να αλληλεπιδρά με το κείμενο.

Απόσπασμα 

Ριζωμένη στην πλαγιά ενός βουνού, ζούσε κάποτε μια μεγαλόκορμη ελιά. Τα πυκνά κλαριά της ήταν πάντοτε γεμάτα φυλλαράκια γκριζοπράσινα, φρέσκα και γυαλιστερά, που φάνταζαν ασημένια νύχτα μέρα, πότε με το φως του ήλιου, πότε με το φως του φεγγαριού. Άνοιξη και καλοκαίρι χάριζε τη σκιά της σε όσους την αποζητούσαν. Το φθινόπωρο, σαν όλες τις ελιές, ετοίμαζε καρπούς κι άφηνε όποιον την πλησίαζες να τους μαζεύει. Το χειμώνα κρατούσε συντροφιά στα γύρω δέντρα και πιότερο σε όσα έχαναν τα φύλλα τους κι έδειχναν λυπημένα με τα κλαριά γυμνά – όπως η λεύκα, η βελανιδιά, ο πλάτανος και η μουριά. 

- Όταν έρθει ο καιρός, θα ξαναβγάλουν φύλλα τα κλαριά σας, τους μιλούσε με αγάπη και τους έδινε κουράγιο. Δίχως φύλλα, νιώθετε μεγάλη στενοχώρια, το καταλαβαίνω και λυπάμαι με τη λύπη σας. Μακάρι να μπορούσα να σας δώσω λίγα απ’ τα δικά μου, που ποτέ δεν πέφτουν, μα δε γίνεται… Οι ρίζες σας ωστόσο είναι γερές, όπως και οι δικές μου. Αυτές πάντα θα σας στηρίζουν και θα σας δίνουν δύναμη, μην το ξεχνάτε! Κάντε υπομονή λοιπόν!

- Έχεις χρυσή καρδιά κι ας δείχνουνε τα φύλλα σου ασημένια, φιλενάδα μου ελιά, της απαντούσε η λεύκα. Και μόνο η καλή σου η κουβέντα μας αρκεί για να ξεχνάμε τον καημό μας.

- Είσαι η καλύτερή μας φίλη, τη βεβαίωνε και η βελανιδιά. Πάντα πονάς και νοιάζεσαι για κάθε διπλανό σου.

- Είσαι γεμάτη αγάπη κι απλόχερα τη δίνεις σε όσους τη χρειάζονται, συμπλήρωνε κι ο πλάτανος.

- Είσαι πολύτιμο κι ευλογημένο δέντρο, ξέρεις στ’ αλήθεια να παρηγορείς, μουρμούριζε από κοντά και η μουριά.

- Όλα τα δέντρα είναι ευλογημένα και όλα είναι πολύτιμα, καθένα για τις χάρες του, της απαντούσε η ελιά. Από καρδιάς, ωστόσο, σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια. Νιώθω χαρά μεγάλη που σας έχω δίπλα μου κι είμαστε φίλοι αληθινοί.

Ένα χειμωνιάτικο πρωί, ωστόσο, ήταν αμίλητη και σκεφτική η ασημόφυλλη ελιά.

Παραξενεύτηκαν τα’ άλλα τα δέντρα όταν το πρόσεξαν.

- Τι έχεις φιλενάδα μου, και δείχνεις τόσο άκεφη; κούνησε σαστισμένη τα κλαριά της η βελανιδιά.

- Μήπως σε λύπησε κανείς μας άθελά του;  αναδεύτηκε ανήσυχος ο πλάτανος.

- Μην έτυχε και ακούστηκε κακή κουβέντα να λέει για σένα κάποιο δέντρο; σάλεψε η λεύκα ταραγμένη.

- Σίγουρα κάτι τέτοιο θα συμβαίνει, οι κακοί δε λείπουνε ποτέ, μουρμούρισε καχύποπτα η μουριά.

Αναστέναξε η ασημόφυλλη ελιά. Όχι, κακή κουβέντα δεν είχε ακούσει από κανένα δέντρο. Άλλο είχε γίνει.

- Τι άλλο, δηλαδή; ρώτησαν οι φίλοι απορημένοι.

- Να, είπε όλο παράπονο η ελιά. Πρωί πρωί πέταξε εδώ κοντά μια καρακάξα, κάθισε στα κλαριά μου κι άρχισε να μιλάει για κάτι πολύ άδικο που κάνουν κάθε χρόνο οι άνθρωποι σε μένα. «Ενώ του λόγου σου είσαι καλή και χρήσιμη και όλοι σ’ αγαπούν», μου είπε, «ενώ προσφέρεις στους ανθρώπους απ’ τα’ αρχαία ακόμα χρόνια τον πολύτιμο καρπό σου να βγάζουν λάδι για τροφή, ακόμα και για να γιατρεύουν τις πληγές τους, εκείνοι σε περιφρονούν».

- Σε περιφρονούν; παραξενεύτηκαν τα’ άλλα τα δέντρα. Πώς το κατάλαβε αυτό η καρακάξα;

- Το είδε καθαρά, μου είπε, τώρα που πλησιάζουν τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά.

- Τι είδε, δηλαδή; ρώτησαν δύσπιστα ολόγυρα οι φίλοι.

Σχόλιο

Τα βασικότερα μηνύματα που περνάει στα παιδιά η μικρή αυτή ιστορία, αφορούν τον σεβασμό προς τη φύση και τα δέντρα, αλλά την αλληλεγγύη που οφείλουμε να δείχνουμε στους άλλους όταν βρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης. "Δεν γίνεται να χαίρεται κανείς, όταν οι άλλοι υποφέρουν", ψιθυρίζει η ελιά (σ.35) και μας θυμίζει άλλους ήρωες από τα έργα της συγγραφέως, που χάρη στην υπευθυνότητα και την αυταπάρνησή τους, κράτησαν ψηλά το λάβαρο της Ανθρωπιάς, βοηθώντας ακόμα και εχθρούς τους.

Η παράκληση να μη χρησιμοποιούμε αληθινά αλλά πλαστικά έλατα για τον χριστουγεννιάτικο στολισμό, μας θυμίζει λίγο την ιστορία με το τυχερό ελατάκι που παρουσιάσαμε πριν λίγες μέρες και βέβαια παραπέμπει, όπως άλλωστε και κείνη, στο κλασικό ελατάκι (The fir-tree) του Άντερσεν. Τι γίνεται όμως με τα δέντρα που μεγαλώνουν ειδικά για να ομορφύνουν το σαλόνι μας και που διαρκώς ανανεώνονται από τους καλλιεργητές; Είναι άραγε και εκείνα κακό να κόβονται, αφού πρόκειται να αντικατασταθούν; Να μην ξεχνάμε επιπλέον, ότι τα φυσικά δέντρα δεν ρυπαίνουν το περιβάλλον όταν παλιώσουν και πεταχτούν, αντίθετα με τα τεχνητά που δεν διασπώνται.

Ένα ακόμα δίδαγμα που περνάει μέσα από την ιστορία, είναι να μην κουτσομπολεύουμε, να μη σχολιάζουμε δηλαδή αρνητικά άλλους ανθρώπους, αλλά και να μην εμπιστευόμαστε τις κακόβουλες φήμες που μας μεταφέρουν διάφοροι αναξιόπιστοι συζητητές (και δημοσιογράφοι). Το μόνο που καταφέρνει η φαρμακόγλωσση καρακάξα, που μοναδικό σκοπό της έχει τη διχόνοια, είναι να στεναχωρήσει την ίδια την ελιά και τους φίλους της. Το πουλί στην ιστορία αυτή μπορεί να μην τιμωρείται για την ανευθυνότητά του -όπως το κοράκι στην ιστορία του Απόλλωνα και της Κορωνίδας που χάνει το λευκό του χρώμα-, προφανώς όμως όταν εμείς διαδίδουμε ανεπιβεβαίωτες φήμες, χάνουμε την υπόληψή των φίλων μας και δεν μπορούν πλέον να μας εμπιστευτούν. Εσείς ελέγχετε τις ειδήσεις που ακούτε προτού τις μεταφέρετε σε κάποιον άλλο;

Χρήση στην τάξη

Το βιβλίο μπορούμε όπως πάντα να το αξιοποιήσουμε στην τάξη κυρίως στο μάθημα της Γλώσσας. Επειδή όμως θίγεται και το ζήτημα της συμπεριφοράς των ανθρώπων προς τα δέντρα, θα μπορούσαμε να το χρησιμοποιήσουμε και στη Μελέτη Περιβάλλοντος. Επίσης, αν δουλεύουμε αξίες όπως αυτή της αλληλεγγύης, η συμπεριφορά της ελιάς θα μας δώσει ένα πολύ ωραίο παράδειγμα για το πώς μπορούμε να βοηθάμε όσους έχουν ανάγκη.

Φυσικά, το βιβλίο μπορεί να αξιοποιηθεί και στην περίπτωση που η τάξη μας πραγματοποιεί κάποιο παιδαγωγικό πρόγραμμα σχετικό με την ελιά. Αρκεί να μην κάνουμε λάθος στο όνομα της συγγραφέως και όπως εδώ, αναφέρουμε ως δημιουργό την Γαλάτεια Σουρέλη. :-)