 |
| Ο Απρίλης του Γ. Τσαρούχη |
Ονομασίες του μήνα Απρίλη
Οι Λατίνοι τον ονόμασαν Aprilis απ' το aperio= ανοίγω (apertus= ανοικτός και Apertio= Άνοιξη). μια που όλη η φύση ξαναγεννάται από το βαθύ χειμωνιάτικο ύπνο του χιονιού και τον αφιέρωσαν στη θεά Αφροδίτη.
Απρίλης και άνοιξη, Απρίλης και Πάσχα είναι για τον ελληνικό λαό σχεδόν αξεχώριστα.
Γι' αυτό τον είπαν και Ανοιξιάτη και Αιγιωργίτη, απ' τη μεγάλη γιορτή που περιλαμβάνει, και Κερασάρη, εκεί που πρωτοβγαίνουν τα κεράσια.
Η ελληνική παράδοση ονομάζει τον Απρίλη και «Λαμπριάτη», γιατί συνήθως το μήνα αυτό γιορτάζουμε το Πάσχα, τη μεγαλύτερη χριστιανική γιορτή της Ορθοδοξίας.
Η περίοδος της Μεγάλης Σαρακοστής, με την ψαλμωδία των Χαιρετισμών, ολοκληρώνεται την Παρασκευή που στις εκκλησίες ψάλλουν τον Ακάθιστο Ύμνο και ακολουθούν η Ανάσταση του Χριστού.
Ο Απρίλιος στην αρχαιότητα
Πολλές, πάντως, ήσαν οι γιορτές των αρχαίων Ρωμαίων οι οποίες ήσαν αφιερωμένες σε διάφορους θεούς τους, όπως στην Αφροδίτη και τον Απόλλωνα(την 1η Απριλίου), στην Κυβέλη (τα Μεγαλήσια΄ από τις 4 έως τις 10 Απριλίου), ενώ στις 22 Απριλίου γιορτάζονταν (με ανάλογες κρασοκατανύξεις) τα Vinalia priora, οι πρώτες γιορτές κρασιού του έτους. Στα τέλη του μήνα ξεκινούσαν επίσης και τα Floralia, τα Ρωμαϊκά Ανθεστήρια, προς τιμήν της θεάς της βλάστησης και της Άνοιξης, της Flora.
Πρωταπριλιά
Καθένας αυτη τη μέρα προσπάθεί να ξεγελάσει τον άλλον με κάποιο αθώο ψέμα.
Όλοι το' χουν για γούρι να ξεγελάσουν κάποιον.
Στην Κομοτηνή λέγανε πως την Πρωταπριλιά το' χαν σε καλό να γελούν
«για να γίνουν τα κουκούλια τους», τον καιρό που τρέφανε μεταξοσκώληκες για μετάξι.
Με τα πρωταπριλιάτικα ψέματα άλλοτε παραπλανούσανε τα στίφη των φοβερών δαιμόνων.
Τους ξεγελάγανε για να κτυπάνε αλλού, μακριά από τα δένδρα τους, όσο να λιώσουν
οι δαίμονες και να χαθούν με τα τελευταία χιόνια.
Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για τις ρίζες του εθίμου της Πρωταπριλιάς. Μπορεί η πρώτη αναφορά να εμφανίζεται σε βρετανικό μυθιστόρημα του 14ου αιώνα, παρ’ όλα αυτά οι περισσότεροι ερευνητές ισχυρίζονται ότι το έθιμο είναι πολύ παλαιότερο. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι τα πρωταπριλιάτικα ψέματα έχουν τις ρίζες τους στους Κέλτες, οι οποίοι, παρότι ήξεραν ότι ο Απρίλιος ήταν κακός μήνας για ψάρεμα, κάθε χρόνο ξεκινούσαν τα ταξίδια τους την πρώτη του μηνός. Καθώς επέστρεφαν με άδεια δίχτυα στα χωριά τους, αναγκάζονταν να ψεύδονται όταν οι συντοπίτες τους τους ρωτούσαν για την… ψαριά τους! Γάλλοι ερευνητές, πάντως, δηλώνουν πεπεισμένοι ότι το έθιμο της Πρωταπριλιάς προέρχεται από τη χώρα τους. Και αυτό γιατί μέχρι το 1564 οι Γάλλοι γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά την πρώτη Απριλίου, έθιμο που ορισμένοι δυσκολεύτηκαν πολύ να ξεχάσουν, ενώ άλλοι ενημερώθηκαν για αυτή την αλλαγή αρκετά χρόνια αργότερα! Οταν, λοιπόν, η γιορτή μεταφέρθηκε την 1η Ιανουαρίου κάποιοι… δεν το ήξεραν και συνέχισαν να γιορτάζουν το νέο χρόνο τον Απρίλιο. Οι υπόλοιποι τους έστελναν δώρα για να τους κοροϊδέψουν.
 |
| Mark Lovett |
Σε άλλες περιοχές
Η ημέρα της… εξαπάτησης εμφανίζεται σε διάφορες περιοχές του κόσμου, ενώ πολλές φορές δεν γιορτάζεται την Πρωταπριλιά. Οι Ιρανοί κάνουν φάρσες τη 13η ημέρα της περσικής Πρωτοχρονιάς, πιο γνωστής ως Νεβρόζ, που πέφτει είτε την 1η είτε τη 2η ημέρα του Απρίλη. Ιστορικοί αναφέρουν ότι υπάρχουν αναφορές για το έθιμο αυτό από το 536 π.Χ. και ορισμένοι πιστεύουν ότι είναι το παλαιότερο έθιμο Πρωταπριλιάς που ζει μέχρι σήμερα. Σε διάφορες ισπανόφωνες χώρες, η 28η Δεκεμβρίου είναι η «Ημέρα των Αγίων Αθώων» ή, αλλιώς, «DiadelosSantosInnocentes» και μικροί και μεγάλοι… σκαρφίζονται φάρσες για να κοροϊδέψουν ο ένας τον άλλο. Το έθιμο αυτό εμφανίζεται και σε ορισμένες περιοχές του Βελγίου, ενώ η φλαμανδική παράδοση θέλει τα παιδιά να κλειδώνουν γονείς και δασκάλους έξω από το σπίτι ή τις σχολικές αίθουσες και να τους επιτρέπουν να μπουν μόνο σε περίπτωση που υποσχεθούν ότι θα τους κεράσουν γλυκά το βράδυ ή την επόμενη ημέρα. Στην Κορέα, κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Τζοσεόν, η βασιλική οικογένεια αλλά και τα μέλη της αυλής επιτρεπόταν να κάνουν φάρσες, ανεξάρτητα από την ιεραρχία, την πρώτη χιονισμένη ημέρα κάθε χρόνου. Εστελναν χιόνι μέσα σε μπολ στο επίδοξο θύμα τους και όποιος το λάμβανε εθεωρείτο ο ηττημένος του παιχνιδιού. Στην ιταλική πρωτεύουσα η 1ηΑπριλίου είναι όπως όλες οι υπόλοιπες ημέρες του χρόνου αλλά η 25η Μαρτίου είναι γνωστή ως η Ρωμαϊκή Ημέρα Γέλιου. Την ημέρα εκείνη, οι Ρωμαίοι γιορτάζουν την ανάσταση του θεού Αττιδος. Λίγες ημέρες αργότερα, την 31η Μαρτίου, διοργανώνεται το Φεστιβάλ Χούλι στην Ινδία. Οι παρευρισκόμενοι κάνουν πλάκες ο ένας στον άλλο και ζωγραφίζουν τα πρόσωπά τους για να γιορτάσουν την έλευση της άνοιξης!
Στην Ελλάδα διαφοροποιήθηκε το έθιμο και πήρε την γνωστή ελληνική χροιά . Η βασική ιδέα βέβαια παρέμεινε ίδια. Λέμε αθώα ψέματα με σκοπό να ξεγελάσουμε το «θύμα» μας. Σε κάποιες περιοχές της πατρίδας μας, θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά. Σε κάποιες άλλες πιστεύουν ότι ο «θύτης» θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειες του.Όσο για το «θύμα», πιστεύεται ότι, σε αντίθεση με τον «θύτη», θα έχει γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο και πιθανότατα αν είναι παντρεμένος θα χήρεψει γρήγορα. Στη Θράκη το βρόχινο νερό της Πρωταπριλιάς θεωρείται θεραπευτικό και γι’ αυτό το μαζεύουν σε μπουκάλι και πίνει απ’ αυτό ο άρρωστος.
Στην Κομοτηνή, την παλιά Γκιουμουλτζίνα, λέγανε πως την πρωταπριλιά το είχαν σε καλό να γελούν, «για να γίνουν τα κουκούλια τους»,όταν, βέβαια, είχαν σηροτροφία (εκτροφή μεταξοσκωλήκων). Στην Τζαντώ της Ανατολικής Θράκης, είχανε, λέει, σε καλό να γελάσουν τον άλλον, για να κάνουν τα δέντρα καρπό Μα κείνος που ξεγελιόταν το είχε σε κακό όλο το χρόνο θα ήτανε γελασμένος, κι αν ήταν παντρεμένος, θα χήρευέ. Στην Άνδρο, πάλι, λένε ψέματα την 1η του Μάρτη κι όχι την Πρωταπριλιά.
Μπορεί να υπάρχουν πολλά διαφορετικά μουσεία σ’ όλο τον κόσμο. Σίγουρα όμως ένα από τα πιο πρωτότυπα είναι το μουσείο φάρσας, το οποίο έχει ως έδρα του την Καλιφόρνια των Η.Π.Α Πρωταπριλιά σήμερα και σας παρουσιάζουμε τις κορυφαίες φάρσες όλων των εποχών σύμφωνα με το μουσείο της Καλιφόρνιας.
 |
| Peter Paul Rubens |
Παροιμίες για το μήνα Απρίλιο
Του Μάρτη ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια,
και τ' Απριλιού τις δεκοχτώ, μην κάψεις τα καρούλια (του αργαλειού).
Σαν ρίξει ο Μάρτης μια βροχή κι Απρίλης άλλη μία,
να δεις κουλούρες στρογγυλές και πίττες σαν αλώνι.
Απρίλης φέρνει την δροσιά, φέρνει και τα λουλούδια.
Και τ' Απριλιού ταις δεκοχτώ,
πέρδικα ψόφησε στ' αυγό (δηλαδή απ' το κρύο).
Αν βρέξει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα,
χαρά σε εκείνον τον ζευγά που ‘χει στη γη σπαρμένα.
Ως τ' Απριλιού τις δεκαοχτώ να' χεις τα μάτια σου ανοιχτά.
Περάσανε οι δεκαοχτώ, άραξε πάνω σ' ένα αυγό.
Aν κάνει ο Mάρτης δυο νερά κι ο Aπρίλης πέντε - δέκα,
να δεις το κοντοκρίθαρο πως στρίβει το μουστάκι,
να δεις και τις αρχόντισσες πως ψιλοκλεισιρίζουν,
να δεις και τη φτωχολογιά πως ψιλοκοσκινάει.
Ο Μάρτης έχει τ' όνομα, κι ο Απρίλης τα λουλούδια.
Αν κάνει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα,
χαρά στονε τον γεωργό που ‘χει πολλά σπαρμένα.
Ο Απρίλης με τα λούλουδα κι ο Μάης με τα ρόδα.
Ο Απρίλης ο γρίλλης, ο Μάης ο πολυψωμάς.
Τον Απρίλη και το Μάη κατά τόπους τα νερά.
Αλί στα Μαρτοκλάδευτα και τ' Απριλοσκαμένα.
Του Απρίλη η βροχή, κάθε στάλα και φλουρί.
Αν κάνει ο Μάρτης τρία νερά κι ο Απρίλης άλλα δύο,
να δεις του Μάρτη τα κουκιά, τ' Απρίλη τα σιταράκια,
να δεις το γέρο- Κρίθαρο πώς τρέφει τη μουστάκα.
Απρίλης, Μάης, κοντά ειν' το θέρος.
Απρίλης έχει τα χάδια κι ο Μάρτης τα δαυλιά.
Των καλών ναυτών τα ταίρια τον Απριλομάη χηρεύουν.
Το Καλαντάρι του Απριλίου από το Très Riches Heures du duc de Berry
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου