ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΥΤΟ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ

Γράφει ο Διευθυντής Σπουδών ΠΕ του υπουργείου Παιδείας Κ. Παπαχρήστος

Του Κώστα Παπαχρήστου, Σχ. Συμβούλου, Δ/ντή Σπουδών Α/θμιας Εκπαίδευσης
του Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α.
kpapachris@sch.gr

Με αφορμή σχόλια και παρατηρήσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας το τελευταίο διάστημα για την Αξιολόγηση, πολλοί επιχειρούν να συμπεριλάβουν και την Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου και να ισχυριστούν ότι αυτή οδηγεί στην «κατηγοριοποίηση» των σχολικών μονάδων κ.λ.π.
Το επόμενο διάστημα το ΙΕΠ και το Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α. θα δώσει στη δημοσιότητα όλα τα στοιχεία που αφορούν στην υλοποίηση της Αξιολόγησης του Εκπαιδευτικού Έργου στις σχολικές μονάδες που το εφάρμοσαν εθελοντικά προκειμένου να διαπιστώσουν όλοι ότι τα ανωτέρω δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα.
Αντίθετα:
Η εφαρμογή της Αξιολόγησης του Εκπαιδευτικού Έργου έδειξε ότι η σχολική μονάδα αλλάζει.
Το σχολείο αποκτά δική του ταυτότητα.
Εκπαιδευτικοί, μαθητές και γονείς γίνονται μια κοινότητα που ενδιαφέρεται για την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης, για τη βελτίωσης της συμπεριφοράς και την προώθηση των κοινών αξιών.

Ενδεικτικά παραθέτω το σχετικό σημείωμα που αφορά τη διαδικασία της Αξιολόγησης του Εκπαιδευτικού Έργου και τα πρώτα Συμπεράσματα που προκύπτουν.


Στο σημείωμα αυτό:
• αναφερόμαστε στην αξιολόγηση του εκπ/κού έργου (ΑΕΕ) και στις διαδικασίες αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας, που υλοποίησε το Υ.ΠΑΙ.Θ.ΠΑ. τη διετία 2010-12.
• Επισημαίνουμε ότι η διαδικασία αυτή εφαρμόζεται κυρίως για το εκπαιδευτικό έργο μιας σχολικής μονάδας και έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά από την παραδοσιακή μορφή αξιολόγησης, όπως είναι η επιθεώρηση.
• Τονίζουμε τα συστημικά χαρακτηριστικά της ΑΕΕ με την εμπλοκή στις διαδικασίες όλων των στοιχείων και παραγόντων της εκπαιδευτικής διαδικασίας (εκπαιδευτικών, μαθητών, γονέων κ.ά.)
• Περιγράφουμε συνοπτικά τους σκοπούς, τους στόχους, την αναγκαιότητα και το πλαίσιο της ΑΕΕ.
• Τέλος επιχειρούμε μια πρώτη αποτίμηση των διαδικασιών υλοποίησης της αξιολόγησης του εκπ/κού έργου στις σχολικές μονάδες Α/θμιας & Δ/θμιας εκπαίδευσης.

Εισαγωγή
Από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες η Ποιότητα και η Αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου θεωρούνται ως δύο αλληλεξαρτώμενες έννοιες και αποτελούν βασικούς στόχους, άξονες και κατευθύνσεις των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων (Γρόλλιος, Γ, Λιάμπας, Τ. & Τζήκας, Χ., 2002). Επιπρόσθετα, η Αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου θεωρείται ότι αποτελεί μία ουσιαστική παράμετρο ελέγχου της αξιοπιστίας του εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς συνδέεται τόσο με τα ζητήματα του προγραμματισμού, της οργάνωσης, της λειτουργίας και των αποτελεσμάτων των σχολείων όσο και με την αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού σχεδιασμού και την εφαρμογή των εκπαιδευτικών πολιτικών (McBeath, J., 2001).
Τα τελευταία χρόνια, στο διεθνή χώρο και στο πλαίσιο της ανάπτυξης των πολιτικών για την αξιολόγηση, οι μορφές της εσωτερικής αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου στη σχολική μονάδα εμφανίζουν μια ιδιαίτερη δυναμική. Πρόκειται για μορφές αξιολόγησης, όπου οι αξιολογητές είναι και αξιολογούμενοι ταυτόχρονα (αυτοαξιολόγηση) με σκοπό τη διεύρυνση της συμμετοχής των συντελεστών της εκπαιδευτικής διαδικασίας, δηλαδή των εκπαιδευτικών, των μαθητών κλπ., στην αξιολόγηση και τη λήψη των αποφάσεων (Κατσαρού Ε, & Δεδούλη, Μ, 2008). Διότι, μόνο αν ο εκπαιδευτικός, που είναι ο καλύτερος γνώστης των προβλημάτων κατά τη διδακτική διαδικασία, συμμετάσχει στη διαδικασία της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου θα συνειδητοποιήσει τα όποια λάθη έγιναν και θα προχωρήσει στη διόρθωσή τους. Πρόκειται, λοιπόν, για μια διαφορετική αντιμετώπιση της αξιολόγησης από τις συνηθισμένες και παραδοσιακές μορφές, όπως είναι η επιθεώρηση ή η ιεραρχική και εσωτερική αξιολόγηση. Αυτό το είδος αξιολόγησης εφαρμόζεται κυρίως για το εκπαιδευτικό έργο μιας σχολικής μονάδας (Σολομών, Ι., 1998).
Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου έχει συστημικά χαρακτηριστικά και εμπλέκει στις διαδικασίες της πολλά αλληλεξαρτώμενα στοιχεία και παράγοντες, όπως: υποδομές, εξοπλισμό, μορφή και περιεχόμενο της σχολικής γνώσης, μεθοδολογία διδασκαλίας, μέσα διδασκαλίας, οργανωτικές και διοικητικές δομές, προγράμματα κατάρτισης εκπαιδευτικών, επιμορφωτικές και άλλες υποστηρικτικές παρεμβάσεις, κουλτούρα ενδοσχολικών σχέσεων κ.ά. (Πηγιάκη, Π., 1998). Επιπλέον, οι σχετικές με την αξιολόγηση τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος στην Ελλάδα και η ταύτισή της με προσπάθειες χειραγώγησης των εκπαιδευτικών από το κράτος, έχουν δαιμονοποιήσει κάθε συζήτηση γύρω από το θέμα αυτό. Εκτιμάται ότι η υπέρβαση του προβλήματος απαιτεί τρεις βασικές προϋποθέσεις:
• Καλά σχεδιασμένο και οργανωμένο εκπαιδευτικό σύστημα.
• Αξιοκρατικά επιλεγμένα στελέχη της εκπαίδευσης.
• Εμπέδωση στη συνείδηση των εκπαιδευτικών των δύο προηγούμενων προϋποθέσεων.

Στο πλαίσιο αυτό, εκτιμάται ότι αρχικά στη χώρα μας πρέπει να εφαρμοστεί ένα σύστημα αυτοαξιολόγησης, προκειμένου, εκτός των άλλων να συμβάλει και στη δημιουργία κουλτούρας αξιολόγησης.

Η αυτοαξιολόγηση ή εσωτερική αξιολόγηση εφαρμόζεται τις τελευταίες δεκαετίες σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου μέσα από την ενεργοποίηση και τη συνειδητή λειτουργία των εκπαιδευτικών (Αγγλία, Ιταλία, Γερμανία, Σουηδία, Φινλανδία κ.λπ.). Στα συστήματα αυτά, η εσωτερική αξιολόγηση έχει στόχο να καταστήσει τη σχολική μονάδα προνομιούχο πλαίσιο για ανάπτυξη καινοτομιών στην εκπαίδευση και για τη διαμόρφωση και τη συνεχή ανασυγκρότηση των εκπαιδευτικών πρακτικών.,

Η Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου έχει βασικά πλεονεκτήματα, όπως:

- Ενεργοποιεί όλους τους παράγοντες της εκπαιδευτικής κοινότητας.
- Ενισχύει τις σχέσεις εμπιστοσύνης και αμοιβαιότητας μεταξύ των παραγόντων της εκπαιδευτικής κοινότητας.
- Οι εκπαιδευτικοί συνειδητοποιούν τις ιδιαίτερες συνθήκες λειτουργίας του σχολείου.
- Δημιουργεί προϋποθέσεις για πρωτοβουλίες και ανάληψη καινοτόμων δράσεων.
- Καλλιεργεί τη συνευθύνη και την αυτοδέσμευση.
- Αναδεικνύει και διαχέει θετικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες.
- Εντοπίζει αδυναμίες και δημιουργεί συνθήκες για βελτίωση.
- Δείχνει στην εκπαιδευτική ιεραρχία, με συγκεκριμένο τρόπο, τα πεδία των παρεμβάσεων.
- Μπορεί, γενικά, να συμβάλει στη βελτίωση των εκπαιδευτικών πρακτικών και στην αλλαγή της κουλτούρας του σχολείου.

Εκτιμούμε ότι αν το θελήσουν οι εκπαιδευτικοί, τα στελέχη της εκπαίδευσης και όλοι οι παράγοντες της εκπαιδευτικής κοινότητας, θεωρώντας ότι αυτό αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του έργου τους, μπορούν να συμβάλλουν ώστε η αυτοαξιολόγηση στην εφαρμογή της να μην πάρει τη μορφή μιας γραφειοκρατικής διαδικασίας που θα περιγράφει και θα αξιολογεί τη ρουτίνα του σχολείου, αλλά μιας γόνιμης διαδικασίας που θα ενεργοποιήσει το σύνολο των παραγόντων της εκπαιδευτικής κοινότητας, θα αξιοποιήσει τη φαντασία τους, θα αναδείξει σχεδιασμούς που θα ανοίγουν νέα πεδία και θα κινητοποιούν δυνάμεις και, τελικά, θα οδηγεί στο Νέο Σχολείο (Κασσωτάκης, Μ., 1995).

1. Το γενικό πλαίσιο της αυτοαξιολόγησης
Σκοπός και Στόχοι της αυτοαξιολόγησης
Γενικός σκοπός:
- Η βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου της σχολικής μονάδας.
Στόχοι:
- Η ανάδειξη της Σχολικής Μονάδας ως βασικού φορέα προγραμματισμού και αξιολόγησης του εκπαιδευτικού της έργου.
- Η δημιουργία κουλτούρας αξιολόγησης στα Σχολεία.
- Η απόκτηση εμπειριών από στελέχη και εκπαιδευτικούς στο πεδίο της αξιολόγησης.
- Η διαμόρφωση κουλτούρας λήψης πρωτοβουλιών για σχεδιασμό δράσεων και επίλυση προβλημάτων.
- Η συνεχής ανατροφοδότηση για το σχεδιασμό της εκπαιδευτικής πολιτικής και τη συγκεκριμενοποίηση επιμορφωτικών και άλλων παρεμβάσεων (Κάτσικας, Χ. & Καββαδίας, Γ. (επιμ.), 2002).

2. Έξι κρίσιμα ερωτήματα
Προκειμένου να πετύχουμε την ικανοποίηση του Σκοπού και των Στόχων της αυτοαξιολόγησης, καλούμαστε να απαντήσουμε στα εξής έξι κρίσιμα ερωτήματα:
- Ποια είναι η ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου στο σχολείο μας σήμερα;
- Πού θέλουμε να φτάσουμε;
- Τι πρέπει και πώς πρέπει να το κάνουμε για να φτάσουμε εκεί που θέλουμε;
- Τι πρόοδο κάναμε;
- Πόσο και πώς ωφεληθήκαμε ως άτομα και ως σύνολο από την παραπάνω διαδικασία;
- Σε ποιους τομείς βελτιώθηκε η ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου και η εικόνα του σχολείου μας;

3. Αναγκαιότητες που προκύπτουν
Επιχειρώντας να απαντήσουμε στα ερωτήματα αυτά, αναδεικνύονται οι ακόλουθες αναγκαιότητες:
- Συστηματική αρχική μελέτη, διερεύνηση και αποτίμηση του εκπαιδευτικού έργου της σχολικής μονάδας.
- Διατύπωση κοινά αποδεκτών στόχων και προτεραιοτήτων δράσης.
- Σχεδιασμός και υλοποίηση των κοινά αποφασισμένων δράσεων.
- Παρακολούθηση και αξιολόγηση του πραγματοποιηθέντος εκπαιδευτικού έργου.
- Ανατροφοδότηση από τα αποτελέσματα του πραγματοποιηθέντος εκπαιδευτικού έργου και καθορισμός νέων στόχων (Παπαναούμ-Τζίκα, Ζ., 1985).

4. Δομή πλαισίου αξιολόγησης
Στο προτεινόμενο πλαίσιο της Αυτοαξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου η σχολική πραγματικότητα προσδιορίζεται μέσα από τέσσερα κλιμακωτά επίπεδα ανάλυσης: Θεματικά Πεδία, Τομείς ανά πεδίο, Δείκτες ανά τομέα, Κριτήρια ανά δείκτη (Σολομών, Ι. (επιμ.), 1999, Δούκας, Χ. 1999, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2003).

4. 1. Πρώτο επίπεδο: Θεματικά Πεδία αξιολόγησης.
Σε ένα πρώτο επίπεδο, αντικείμενο αυτοαξιολόγησης αποτελούν τα ακόλουθα πέντε Θεματικά Πεδία, στα οποία αναλύεται η σχολική πραγματικότητα:
1ο Πεδίο: Μέσα και Πόροι
2ο Πεδίο: Οργάνωση και Διοίκηση σχολείου
3ο Πεδίο: Κλίµα και Σχέσεις
4ο Πεδίο: Εκπαιδευτικές Διαδικασίες
5ο Πεδίο: Εκπαιδευτικά Αποτελέσµατα

4. 2. Δεύτερο επίπεδο: Τομείς αξιολόγησης
Στο δεύτερο επίπεδο τα παραπάνω θεματικά πεδία εξειδικεύονται σε τομείς αυτοαξιολόγησης, ως εξής:
Πεδίο 1. Μέσα και Πόροι
Τομείς:
o α) Υλικοτεχνική υποδομή
o β) Οικονομικοί Πόροι
o γ) Ανθρώπινο δυναμικό
Πεδίο 2: Οργάνωση και Διοίκηση σχολείου
Τομείς:
o α) Οργάνωση του σχολείου
o β) Διοίκηση του σχολείου
o γ) Αξιοποίηση Μέσων-Πόρων
 Πεδίο 3: Κλίµα και Σχέσεις
Τομέας:
o Κλίµα και Σχέσεις στο σχολείο
Πεδίο 4: Εκπαιδευτικές Διαδικασίες
Τομείς:
o α) Εφαρμογή προγράμματος σπουδών
o β) Ποιότητα της διδασκαλίας
o γ) Οργάνωση της τάξης
o δ) Εκπαιδευτικές δραστηριότητες
o ε) Επιμόρφωση εκπαιδευτικών
Πεδίο 5: Εκπαιδευτικά Αποτελέσµατα
Τομείς:
o α) Φοίτηση/Διαρροή
o β) Επίδοση/Πρόοδος μαθητών
o γ) Ατοµική και Κοινωνική Ανάπτυξη Μαθητών

4. 3. Τρίτο επίπεδο: Δείκτες αξιολόγησης
- Κάθε τομέας αυτοαξιολόγησης, διακρίνεται σε επιμέρους βασικούς δείκτες ή κατηγορίες δεικτών αυτοαξιολόγησης.
- Ο κάθε δείκτης αντιπροσωπεύει/εκφράζει/χαρακτηρίζει/αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες παραμέτρους που θεωρούνται καθοριστικές στην υλοποίηση του εκπαιδευτικού έργου. Ο δείκτης αποτελεί το ουσιαστικό επίπεδο της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου.
- Για παράδειγμα, ο τομέας «Υλικοτεχνική υποδομή» διακρίνεται, ενδεικτικά, στους δείκτες:
o Γενικά Χαρακτηριστικά του σχολείου (είδος, θέση, μορφή κτιρίου)
o Χώροι του σχολείου (εξωτερικοί – εσωτερικοί/αίθουσες)
o Επίπλωση
o Εξοπλισμός (διδακτικά – εποπτικά μέσα)

4. 4. Τέταρτο επίπεδο: Κριτήρια αξιολόγησης
- Κάθε δείκτης ή κατηγορία δεικτών αποτιμάται με κριτήρια.
- Τα κριτήρια διακρίνονται σε ποσοτικά και σε ποιοτικά ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του δείκτη που αξιολογείται. Έτσι έχουμε κριτήρια ποσοτικής αποτίμησης και ποιοτικής αποτίμησης.
- Στην αξιολόγηση των ποσοτικών χαρακτηριστικών χρησιμοποιούνται φόρμες αποτύπωσης.
- Στην αξιολόγηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών χρησιμοποιούνται ερωτηματολόγια και άλλες τεχνικές ανάλυσης πληροφοριών.
- Στο προηγούμενο παράδειγμα της υλικοτεχνικής υποδομής:
o Ενδεικτικά ποσοτικά κριτήρια του δείκτη «αίθουσες» είναι:
▪ αριθμός αιθουσών, ▪ επιφάνεια αιθουσών ανά μαθητή, ▪ επιφάνεια
γραφείου εκπαιδευτικών ανά εκπαιδευτικό, κτλ.
o Τα αντίστοιχα ποιοτικά κριτήρια αξιολόγησης του δείκτη «αίθουσες» είναι:
▪ επάρκεια, ▪ καταλληλότητα, ▪ λειτουργικότητα, ▪ ασφάλεια.

5. Διαδικασία υλοποίησης της αξιολόγησης του Εκπαιδευτικού έργου στα σχολεία μας
- Η προσπάθεια αυτή συνιστά μια δυναμική διαδικασία η οποία βασίζεται στην ανάπτυξη ουσιαστικών σχέσεων συνεργασίας και ανατροφοδότησης μεταξύ όλων των παραγόντων της εκπαιδευτικής κοινότητας.
- Το έργο υλοποιήθηκε σε 550 σχολικές μονάδες, οι οποίες συμμετείχαν εθελοντικά παρά την αντίθεση πολλών παραγόντων.
- Οι σχολικοί σύμβουλοι Π/θμιας και Δ/θμιας εκπ/σης είχαν την ευθύνη παρακολούθησης της υλοποίησης του έργου της αυτοαξιολόγησης, όπως επίσης και σε επίπεδο Περιφερειακής Δ/νσης οι Προϊστάμενοι ΕΠΚ σε άμεση συνεργασία με την Επιστημονική Επιτροπή και την Ομάδα Έργου.
- Προβλέπονται επιμορφωτικές συναντήσεις σε τοπικό και σε ενδοσχολικό επίπεδο από τους Σχολικούς Συμβούλους και από μέλη της επιστημονικής ομάδας, όπου κριθεί αναγκαίο.
- Τη βασική ευθύνη για την εφαρμογή του έργου της αυτοαξιολόγησης στις σχολικές μονάδες έχουν ο διευθυντής και ο σύλλογος διδασκόντων.
- Η υλοποίηση του έργου θα πραγματοποιηθεί με ομάδες εργασίας από μέλη του συλλόγου διδασκόντων.
- Οι διευθυντές των σχολείων, οι σχολικοί σύμβουλοι και η επιστημονική ομάδα, για τις ανάγκες της πρώτης αυτής παρέμβασης, θα υποβάλλουν εκθέσεις, στις οποίες θα αποτυπώνονται όλες οι δράσεις του προγράμματος.
- Η Επιστημονική Επιτροπή θα υποβάλλει ετήσια έκθεση στην οποία:
o Θα αποτυπώνονται οι επιμέρους δράσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά την εφαρμογή του έργου.
o Θα αξιολογείται η πρόοδος του έργου με βάση ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία (ενδιάμεσες και τελικές αξιολογήσεις).

6. Παρατηρητήριο αξιολόγησης
Δημιουργία Παρατηρητηρίου Αξιολόγησης σε εθνικό επίπεδο με αντικείμενο:
- Τη συνεχή παρακολούθηση των εξελίξεων σε ζητήματα αξιολόγησης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο και την επεξεργασία σχετικών στοιχείων και μελετών.
- Την υποστήριξη της βιωσιμότητας και της καλής λειτουργίας του έργου.
- Τη δημιουργία δικτύου για τη συμβουλευτική υποστήριξη στελεχών και εκπαιδευτικών.
- Τη διάχυση καλών πρακτικών σε εξειδικευμένα ζητήματα αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου στα σχολεία της χώρας (Στεφανάκη, Ε., 1996, Μιχαηλίδου-Ευριπίδου, Α., 2005).

7. Συνοπτικός Απολογισμός της εφαρμογής της ΑΕΕ στα σχολεία (2010-2011)
Βασική συνιστώσα του έργου της ΑΕΕ, ήταν η συνεχής αποτίμηση όλων των δράσεων του έργου με εκθέσεις εσωτερικής αξιολόγησης (ενδιάμεση, ετήσια, τελική) και όλων των παραγόντων που συμμετείχαν (550 περίπου σχολικές μονάδες όλων των βαθμίδων και τύπων: Νηπιαγωγεία, Δημοτικά, Γυμνάσια, Γενικά και Επαγγελματικά Λύκεια, Επαγγελματικές Σχολές, Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής, από όλες τις περιφέρειες της χώρας, 7.000 εκπαιδευτικοί και 600 περίπου Σχολικοί Σύμβουλοι της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης).
Σύμφωνα με τις εκθέσεις των Προϊσταμένων Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης (2010-2011), η μεγάλη πλειοψηφία των Σχολικών Συμβούλων που συμμετείχαν στο έργο με σχολεία παιδαγωγικής ευθύνης ενεπλάκησαν ενεργά στην ανάπτυξη του έργου της ΑΕΕ, διένειμαν το υλικό της ΑΕΕ στα σχολεία, ενημέρωσαν τους Διευθυντές και τους Συλλόγους Διδασκόντων σε ειδικές παιδαγωγικές συναντήσεις, πραγματοποίησαν επιμορφωτικές συναντήσεις, συμμετείχαν σε ολομέλειες Συλλόγων Διδασκόντων κ.λ.π.
Η εφαρμογή της Αξιολόγησης του Εκπαιδευτικού Έργου έδειξε ότι η σχολική μονάδα αλλάζει.
Το σχολείο αποκτά δική του ταυτότητα.
Εκπαιδευτικοί, μαθητές και γονείς γίνονται μια κοινότητα που ενδιαφέρεται για την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης, για τη βελτίωσης της συμπεριφοράς και την προώθηση των κοινών αξιών.
Στη συνέχεια αναφέρουμε ενδεικτικά στοιχεία από τις εκθέσεις για τις διαδικασίες που εφαρμόστηκαν στα σχολεία:

1. Ο αριθμός των συναντήσεων που πραγματοποιήθηκαν σε κάθε σχολείο ήταν: 5 έως 7 κατά μ.ο.
2. Τα ποσοστά συμμετοχής: Εκπαιδευτικοί (100%), μαθητές (44%), γονείς (47%), Σχολικοί Σύμβουλοι (85%), άλλοι (23%) (υπεύθυνος ΓΡΑΣΕΠ, σχολικός ψυχολόγος, εκπρόσωπος σχολικής επιτροπής, εκπρόσωπος τοπικής αυτοδιοίκησης, πρόεδρος συλλόγου γονέων και κηδεμόνων).
3. Τα δύο στα τρία σχολεία (66%) εφάρμοσαν διαδικασίες και στα δύο επίπεδα (ολομέλειας και ομάδων εργασίας).
4. Τα σχολεία οργάνωσαν ομάδες εργασίας (66%), αξιοποίησαν σχετική βιβλιογραφία (66%), αξιοποίησαν τα αρχεία του σχολείου (95%) και ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων (22%).
5. Τα σχολεία εφάρμοσαν ποικιλία μεθόδων και ερευνητικών εργαλείων, όπως έρευνα αρχείου (πρακτικά συνεδριάσεων συλλόγου, ημερολόγια, αρχεία μαθητών) (19%), ερωτηματολόγια (86%), παρατήρηση (29%) και συνέντευξη (32%).
6. Η μεγάλη πλειοψηφία των σχολείων (87%) δηλώνει ότι το αποτέλεσμα της διαδικασίας αποτελεί προϊόν της σύνθεσης όλων των συμμετεχόντων.

Θετικά σημεία από την εφαρμογή της προσπάθειας της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου:

- Η κινητοποίηση του ενδιαφέροντος των εκπαιδευτικών για θέματα του σχολείου, με αποτέλεσμα την συστηματική εργασία τους, την ενεργό συμμετοχή τους και την ανάληψη πρωτοβουλιών για τον προγραμματισμό του εκπαιδευτικού έργου εντός του σχολείου (100%).
- Η ανάπτυξη συνεργασιών και η βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας (92%).
- Η θετική συμβολή του έργου στην καλύτερη οργάνωση της λειτουργίας της σχολικής μονάδας, μέσω του διαλόγου και της συστηματικής καταγραφής των προβλημάτων της σχολικής μονάδας (65%).
- Η ανάπτυξη ευχάριστου και δημιουργικού κλίματος εμπιστοσύνης, η ανταλλαγή απόψεων και η εξωτερίκευση σκέψεων που αφορούσαν μαθητές και καθηγητές για την καλύτερη λειτουργία του σχολείου (54%).
- Η ανάπτυξη ουσιαστικής επικοινωνίας με την Ομάδα Έργου του ΚΕΕ/ΙΕΠ με τις Διευθύνσεις Σπουδών Α/θμιας & Β/θμιας Εκπ/σης του Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α., η θετική και άμεση ανταπόκριση σε ερωτήματα, σχετικά με τη φύση και τη διαδικασία υλοποίησης του έργου (87%).

Κατά τη διάρκεια εφαρμογής της ΑΕΕ παρουσιάστηκαν και δυσκολίες.
• Δυσκολίες που αφορούσαν στην οργάνωση του χρόνου και την επεξεργασία του υλικού.
• Αρκετές εκθέσεις αναφέρουν ότι υπήρξαν δυσκολίες για την εύρεση κοινού χρόνου στη σύγκλιση ολομέλειας εντός ωραρίου εργασίας.
• Επίσης, χρειάστηκαν πολλές ώρες για τη διεκπεραίωση και οργάνωση των εγγράφων.
• Τέλος, η δημιουργία και κατασκευή ερευνητικών εργαλείων δυσκόλεψε το έργο των εκπαιδευτικών μιας και δεν είχαν την ανάλογη επιμόρφωση για την κατασκευή και αξιολόγηση ερευνητικών εργαλείων.

Από τις δυσκολίες που αναφέρθηκαν και τις προτάσεις βελτίωσης που κατατέθηκαν από τους Εκπαιδευτικούς, τους Σχ. Συμβούλους και τους Πρ. Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης, προκύπτει ότι σημαντικοί παράγοντες που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και να διασφαλιστούν στο μέλλον είναι οι εξής:

• Συνέχιση της διαδικασίας της αυτοαξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου με συστηματική και επαρκή υποστήριξη από τους αρμόδιους φορείς ώστε να ενσωματωθεί στην καθημερινή λειτουργία του σχολείου.
• Τακτική και διαρκής επιμόρφωση των μελών του Συλλόγου Διδασκόντων με την ενεργό συμμετοχή των Σχολικών Συμβούλων σε αυτή.
• Ενθάρρυνση και διευκόλυνση των μαθητών και των γονέων για ενεργό συμμετοχή στις δράσεις του σχολείου.
• Αξιοποίηση εκπαιδευτικών ή άλλων φορέων καθώς και η ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας για την ενίσχυση του έργου του σχολείου.
• Τακτική ανατροφοδότηση σχετικά με την πορεία της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου και της υλοποίησης των δράσεων με σκοπό τον έγκαιρο εντοπισμό των προβλημάτων και τη διενέργεια διορθωτικών παρεμβάσεων.
• Αναγνώριση του έργου των εκπαιδευτικών μέσω της διαδικασίας της αυτοαξιολόγησης και παροχή κινήτρων για περαιτέρω βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου.

Τα ανωτέρω «προβλήματα» καθώς και άλλα, η επιστημονική επιτροπή και η ομάδα έργου του ΙΕΠ τα πήρε υπόψη της στο «Νέο» υλικό το οποίο διαμορφώθηκε ώστε να είναι πιο λειτουργικό, πιο συνοπτικό και να μη χρειάζεται οι σχολικές μονάδες στα πλαίσια της γενίκευσης να υποβάλλονται σε μεγάλες γραφειοκρατικού τύπου διαδικασίες.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙKΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Γρόλλιος, Γ., Λιάμπας, Τ. & Τζήκας, Χ., (2002), Ορισμένα ζητήματα σχετικά με την
ιστορία της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού, στο: Χ. Κάτσικας και Γ. Καββαδίας (επιμ.), Η αξιολόγηση στην εκπαίδευση. Ποιος, ποιον και γιατί, Αθήνα: Σαββάλας, 113-135.
Δούκας, Χ., (1999), Ποιότητα και αξιολόγηση στην εκπαίδευση, Συνοπτική ερευνητική
επισκόπηση. Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, 1, 172-185, Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
Κασσωτάκης, Μ., (1998), Η αξιολόγηση της επιδόσεως των μαθητών. Μέσα, μέθοδοι,
προβλήματα, προοπτικές, Αθήνα: Γρηγόρης.
Κατσαρού, Ε. & Δεδούλη, Μ., (2008), Επιμόρφωση και Αξιολόγηση στο χώρο της
Εκπαίδευσης, Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
Κάτσικας, Χ. & Καββαδίας, Γ. (επιμ.), (2002), Η αξιολόγηση στην εκπαίδευση. Ποιος,
ποιον και γιατί, Αθήνα: Σαββάλας.
MacBeath, J., (2001), Η αυτοαξιολόγηση στο σχολείο. Ουτοπία και πράξη (επιμ.-μτφρ.
Χρίστος Δούκας και Ζωή Πολυμερόπουλου), Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Μιχαηλίδου-Ευριπίδου, Α., (2005), Η αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας, Διαθέσιμο
στο δικτυακό τόπο: http://Athena.pi.ac.cy/2005/erevna/revna evaluation.pdf
Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2003), Γενικές προδιαγραφές, κριτήρια αξιολόγησης και
«δείγματα γραφής» εκπαιδευτικού υλικού, Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
Παπαναούμ - Τζίκα, Ζ., (1985), Η αξιολόγηση της σχολικής επίδοσης: Δυνατότητες και
όρια, Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη.
Πηγιάκη, Π., (1998), Προετοιμασία- σχεδιασμός και αξιολόγηση της διδασκαλίας, Αθήνα:
Γρηγόρης.
Σολομών, Ι., (1998), Μοντέλα και πρακτικές εκπαιδευτικής αξιολόγησης: Μορφές
κοινωνικού ελέγχου και συγκρότηση παιδαγωγικών υποκειμένων, στο Virtual School. The sciences of Education Online, τομ. 1, τχ 2, διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: www.auth.gr/virtualschool/1.2/TheoryResearch/CongressSolomon.html
Σολομών, Ι., (επιμ.), (1999), Εσωτερική αξιολόγηση και προγραμματισμός του
εκπαιδευτικού έργου στη σχολική μονάδα, Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
Στεφανάκη, Ε., (1996), Η δύναμη του portfolio: Ένας τρόπος αξιολόγησης, Ανοικτό Σχολείο,
60, 24-27.
Τσακίρη, Δ., (χ.χ). Αξιολόγηση και εκπαιδευτικά συστήματα στις χώρες της Ευρωπαϊκης
Ένωσης. Συγκριτική μελέτη των συστημάτων αξιολόγησης της εκπαίδευσης. Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας, διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: www.kee.gr/html/research.php.&ID=16
Xατζόπουλος, Α., (2006), Μια πρόταση αυτοαξιολόγησης του ελληνικού σχολείου με
βάση την ευρωπαϊκή εμπειρία, διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: www.theologika.gr/hmerides/f/protashautoax.doc.